Редовни вакцини за деца – најчесто поставувани прашања
Одговори на најчесто поставуваните прашања за редовни вакцини за деца
Редовните вакцини за деца се безбедни и ефикасни. Тие се темелно тестирани и докажано спречуваат сериозни болести, спасувајќи милиони детски животи секоја година. Со редовната вакцинација децата развиваат долгорочна заштита - за да имаат здрав и квалитетен живот, без последици од детство поминато во борба против болести кои можат да се спречат.
Вакцините делуваат
Што се вакцините?
Вакцините штитат од сериозни и понекогаш смртоносни болести и му помагаат на природниот одбранбен систем во телото - имунолошкиот систем - да ги спречи. Повеќето вакцини се даваат во текот на детството за да се обезбеди заштита во раните фази на животот, кога децата се поранливи.
Поттикнувајќи го имунолошкиот систем преку создавање на антитела, вакцините го подготвуваат телото да препознае и да се бори со т.н. микроби (конкретни вируси или бактерии). Бидејќи вакцините содржат само умртвени или ослабнати микроби, тие не ја предизвикуваат болеста и не го изложуваат детето на ризик од компликации. Повеќето вакцини се инјектираат, но некои се даваат и орално (преку устата).
Како функционираат вакцините?
Вакцините ја „имитираат“ реакцијата на телото кога е нападнато од микроби, вообичаено вирус или бактерија, без да ја предизвикаат болеста. Тие содржат умртвени или ослабнати форми на микроби поради кои телото го активира имунолошкиот систем за природно да произведе антитела коишто ќе се борат против болеста. На овој начин телото ќе запомни како да се бори против тие микроби. Доколку во иднина детето дојде во контакт со многу слични, но живи и силни микроби преку реална инфекција, неговиот имунолошки систем ќе знае како брзо да ги уништи пред сериозно да се разболи. Затоа вакцината е безбеден и најдобар начин да се создаде имунолошки одговор на телото без да се предизвика заболување.
Какви придобивки има моето дете од вакцините?
Вакцините ги штитат и помагаат за здрав раст на децата. Обезбедуваат заштита од болести кои може да доведат до сериозни последици, вклучително попреченост - па и дури и смрт - особено во случаи кога имунолошкиот систем е во развој, како кај доенчињата.
Многу е важно да го вакцинирате вашето дете редовно и навремено. Во спротивно, при појава на високозаразни заболувања, вие, вашето дете и сите останати сте изложени на ризик. Невакцинираните деца се во голем ризик да заболат од опасни болести, како што се малите сипаници, кои може да предизвикаат пнеумонија, па дури и смрт, или полио што може да доведе до непоправлива парализа и смрт.
Како вакцините ги штитат поединците и заедниците?
Вакцините го штитат детето од опасни болести, но и останатите луѓе во заедницата бидејќи вакцинираните луѓе е помалку веројатно да се заразат и да ја пренесат болеста. Кога голем број луѓе од заедницата се вакцинирани, пренесувањето на болеста станува малку веројатно, и се создава колективен имунитет.
На пример, за мали сипаници, колективниот имунитет се создава кога мнозинството – околу 95% - од заедницата се вакцинирани. Благодарение на колективниот имунитет, ги штитиме и оние кои не може да се вакцинираат (на пр: за некои вакцини постојат контраиндикации за бремени жени, деца и луѓе со ослабен имунолошки систем).
Што има во вакцините?
Секоја вакцина содржи мало количество или делови од микроби (вирус или бактерија) што ја предизвикуваат болеста. Меѓутоа, за разлика од живите микроби, од вакцините детето не може да се разболи, бидејќи во нив микробите се умртвени или многу ослабени. Дополнителните хемиски состојки (конзерванси и стабилизатори) кои ги содржат вакцините имаат важна улога за нивната безбедност и ефективност,, помагајќи да се зајакне имунолошкиот одговор, односно им помагаат на вакцините подобро да функционираат. Конзервансите овозможуваат вакцините да останат ефективни, а стабилизаторите овозможуваат вакцината да остане стабилна за време на складирање и транспорт.
Каде можам да најдам сигурни информации за вакцините и за болестите што се спречуваат со вакцинација?
Доколку ви се потребни повеќе информации за вакцините и болестите кои тие ги спречуваат, разговарајте со вашиот матичен лекар или педијатар, или обратете се во установата за здравствена заштита на вашето дете.
Веродостојни информации може да се најдат и на веб-страниците на УНИЦЕФ и СЗО.
Повеќе информации можете да најдете на следните линкови:
How do vaccines work? (who.int)
Важни факти
Вакцините спасуваат 2 до 3 милиони деца од опасни болести секоја година.
Околу 45% од децата под 5 години ширум светот имаат пристап до вакцини кои спасуваат животи благодарение на УНИЦЕФ и партнерите.
Бројот на деца кои се соочуваат со парализа како последица на полио, е намален за повеќе од 99% од 1988 година.
Вакцините против мали сипаници овозможија да се избегнат повеќе од 23 милиони смртни случаи помеѓу 2000 и 2018 година.
Вакцините се безбедни
Дали се безбедни вакцините?
Вакцините се безбедни. Сите вакцини поминуваат низ ригорозни тестови за безбедност и ефикасност, вклучително и клиничко тестирање, пред да се дозволи нивна употреба. Откако ќе се стават во употреба, нивната безбедност постојано се следи. Вакцините кои не ги исполнуваат условите за квалитет и безбедност не се одобруваат и не се достапни за употреба. Повеќето родители и згрижувачи ширум светот одлучуваат да ги вакцинираат своите деца бидејќи разбираат дека вакцините се безбедни и се најдобрата алатка да им се помогне на децата да имаат здрав раст и да бидат заштитени од опасни инфекции.
Поголема е веројатноста децата да имаат сериозни последици од болест што може да се спречи со вакцина, отколку од самата вакцина. На пример, тетанус може да предизвика екстремна болка, мускулен спазам и згрутчување на крвта. Малите сипаници може да предизвикаат енцефалитис (инфекција на мозокот) и како последица слепило. Многу болести што може да се спречат со вакцина може да завршат со смртен исход. Придобивките од вакцинацијата се многу побројни од ризиците.
Дали има некаква поврзаност помеѓу вакцините и аутизмот?
Не. Нема докази за некаква поврзаност меѓу вакцините и аутизмот и аутистичниот спектар на нарушувања. Тоа го покажуваат бројни студии спроведени со многу голем број испитаници.
Бидете сигурни дека се потпирате на веродостојни извори на информации кога истражувате за вакцините. Пропуштена или одложена вакцина може да го изложи вашето дете на висок ризик од опасни болести, па дури и смрт.
Повеќе информации на следниот линк: MMR vaccines and autism (who.int)
Дали е важно потеклото на вакцините?
Нема потреба да бидете загрижени за потеклото на вакцините. Без разлика на земјата на производство, вакцините поминуваат низ ригорозен процес на одобрување и регулаторен процес пред да се стават во употреба.
Бидете сигурни дека вашите деца се вакцинирани според националниот календар за имунизација во соодветна здравствена установа или во рамки на кампањите за имунизација што ги спроведува Министерството за здравство.
Какви реакции може да се појават по примањето на вакцината?
Кај некои деца може да се јават реакции како што се: умерено покачена температура, црвенило, подуеност или други локални реакции на местото на убодот, односно на местото каде што била ставена вакцината. Некои деца може да бидат плачливи, раздразливи и да се однесуваат невообичаено. Овие реакции не треба да ве загрижуваат бидејќи се минливи.
Сериозните придружни појави се особено ретки. Всушност, ризиците од компликации поврзани со болести коишто може да се спречат со вакцина се значително поголеми од компликациите поврзани со вакцините. Информирајте го матичниот лекар, педијатарот или лицето кое ја дава вакцината доколку детето има некаква алергија или имало сериозна реакција на претходна вакцина.
Дали е безбедно децата да примат повеќе вакцини истовремено?
Примањето неколку вакцини истовремено не го нарушува одбранбениот систем на детето. Важно е да знаете дека секоја серија вакцини треба да се прими навреме, според календарот за вакцинација со цел да се обезбеди најдобра заштита и имунитет.
Болести што може да се спречат со вакцина
Кои болести се спречуваат со вакцините?
Вакцините го штитат вашето дете од сериозни болести, како што е полио, кое може да предизвика парализа, и мали сипаници, кои може да предизвикаат воспаление на мозокот, слепило, па дури и смрт. На линкот подолу симнете го националниот календар за рутинска вакцинација и дознајте повеќе информации за секоја вакцина и болестите од кои штити.
Две нови вакцини кои се вклучени во редовната вакцинација на деца се вакцините против рота вирус и против пневмококна болест.
Рота вирусните инфекции се шират лесно кај доенчиња и мали деца. Рота вирусот може да предизвика сериозна водена дијареа - пролив, повраќање, треска и болки во стомакот. Децата со Рота вирусна инфекција може да изгубат многу течности да дехидрираат и да завршат на болничко лекување.
Добрата хигиена, како миењето раце е важна, но недоволна за да се спречи ширењето на болеста. Најдобар начин да го заштитите своето дете е вакцина против Рота вирус. 9 од 10 деца кои ја примаат вакцината се заштитетни од тешка форма на болест, а 7 од 10 деца се заштитуваат од било каква форма на болеста.
Вакцината се дава во три дози во форма на капки., кога вашето дете ќе наполни два, четири и шест месеци, Вакцината може да се прима заедно со други вакцини за таа возраст (пента и хексавалентна вакцина), безбедна е, родителите ја прифаќаат и милиони деца досега ја имаат примено.
Пневмококот е бактерија (Streptococcus pneumoniе) која е предизвикувач на сериозна пневмококна болест. Кај малите деца тие инфекции можат да бидат сериозни и да бараат престој во болница, и тоа инфекции на: ушите, белите дробови (пневмонија), крвта (бактериемија) и мозочните обвивки (менингитис). Пневмококниот менингитис може да предизвика и глувост и оштетување на мозокот.
Бактериите се шират по капков пат од човек на човек преку близок контакт. Многу луѓе особено децата кои се здрави ја имаат бактеријата во секретот од нос. Тие се клицоносители и се здрави.
Пневмококните инфекции во детска возраст се чести особено кај оние кои посетуваат градинки. Со вакцинацијата се намалува и клицоносителството. Претходно прележана пневмококна инфекција не штити од идни пневмококни болести. Третманот на пневмококните инфекции со антибиотици не е толку ефикасен поради се поголемата отпорност на бактеријата кон антибиотици, што ја прави уште поважна превентивна мерка. Најдобар начин да се заштити вашето дете од пневмококна болест е да се вакцинира.
Пневмококната вакцина се дава интрамускулно. Се користи пневмококна коњугирана вакцина која штити од серотипови на пневмокок кои се поврзуваат со тешки инфекции кај децата. Постојат пневмокони коњугирани вакцини кои содржат 7, 10 и 13 серотипови. Бројот на дози зависи од возраста на детето во моментот кога е отпочнато со вакцинацијата и може да биде од 1 до 4 дози.
Дали сепак треба да го вакцинирам детето ако веќе имало некоја од болестите што може да се спречат со вакцина?
Треба да го вакцинирате вашето дете против болести кои се спречуваат со вакцина, дури и кога детето ја имало таа болест. Некои болести, како што се мали сипаници, може да бидат многу штетни и имунолошкиот систем на вашето дете да стане ранлив на други инфекции. Затоа, особено е важно да се прими вакцина за да се зајакне заштитата на телото дури и по заболувањето.
Покрај тоа, со оглед на тоа дека некои вакцини го штитат детето од повеќе од една болест со само едно инјектирање, претходната инфицираност со една болест нема да го заштити детето од сите тие болести. На пример, МРП вакцината штити од мали сипаници, рубеола и заушки, а вакцината ДТП штити од дифтерија, тетанус и пертусис (голема кашлица).
Дали треба да го вакцинирам моето дете и за болести кои веќе ги нема во мојата земја?
Треба да го вакцинирате вашето дете и против болести кои веќе не постојат во вашата земја бидејќи тие може за кусо време повторно да се појават, ако луѓето не се вакцинирани. Покрај тоа, поради големата поврзаност на светот, вашето дете може да биде изложено на болести кои се спречуваат со вакцина, а ги пренесуваат луѓе од други локации кадешто тие болести сѐ уште постојат.
Неколку болести, како што е полио, веќе не постојат во многу земји поради успешноста на вакцините. Меѓутоа, ако луѓето престанат да се вакцинираат, тие болести може повторно да се појават, што ги изложува на ризик сите кои не се заштитени. Следете го националниот календар за имунизација со цел вашето дете да биде безбедно и заштитено.
Вакцинација и здравствени состојби
Дали некои здравствени состојби може да ја одложат вакцинацијата?
Секогаш кога прима вакцина, детето треба да биде здраво и во добра општа состојба. Потребно е да го информирате вашиот матичен лекар (педијатар) ако вашето дете е болно или има висока температура, ако имало силна реакција на претходна вакцина, ако има некој вид алергија, и ако зема лекови што влијаат на неговиот имунитет. Овие здравствени состојби не мора секогаш да бидат причина за одложување на вакцинацијата. Лекарот ќе процени кои вакцини и кога треба да ги прими вашето дете.
Што ако моето дете е предвремено родено, имало ниска родилна тежина и жолтица?
Предвремено родените бебиња треба да се вакцинираат како и останатите. Всушност, клучно е да се вакцинираат предвремено родените бебиња бидејќи тие се поранливи на одредени инфекции и вакцините може да ги заштитат.
Ако вашето дете имало многу ниска родилна тежина, треба да дискутирате со вашиот лекар за потребата од вакцинација. Бебињата кои имале жолтица откако се родиле и оние кои се дојат треба да се вакцинираат како и останатите.
Што ако моето дете има сериозно заболување?
Повеќето деца, дури и оние со сериозни заболувања или состојби, сепак треба да се вакцинираат. Меѓутоа, постојат ретки состојби, како што се имунодепресија или сериозни алергиски реакции (на пр: анафилакса) по претходна доза на вакцина или компонента на вакцина, коишто се контраиндикации за некои вакцини.
Ако сте загрижени за вакцинацијата на вашето дете поради конкретно заболување или состојба, дискутирајте со вашиот лекар.
Што ако моето дете има астма, егзема или алергиски ринитис?
Децата со астма, егзема, алергиски ринитис или едноставни алергии треба да се вакцинираат, дури и ако имаат алергија на јајца (на пример, уртикарија, со црвен осип по кожата).
Децата кои примаат стероиди со инхалатор или крема со мала доза на стероиди треба да се вакцинираат како и останатите. Ако имате некакви сомнежи за вакцинацијата, разговарајте со лекарот или здравствената установа каде што се дава вакцина.
Што ако моето дете има епилепсија или има грчеви (конвулзии)?
Децата со епилепсија сепак треба да се вакцинираат доколку состојбата им е стабилна. Некои деца имаат грчеви кога имаат висока тепература или треска. Деца со семејна историја на напади или епилепсија треба да се вакцинираат како и останатите.
Ако сте загрижени за вакцинацијата на вашето дете или ако кај вашето дете има сериозни несакани ефекти по претходно примена вакцина, разговарајте со вашиот лекар. Запомнете дека вакцините се најдобар начин да го заштитите вашето дете од опасни болести кои може да предизвикаат сериозни, долгорочни здравствени нарушувања, па дури и смрт.
Што ако моето дете неодамна имаше операција или треба да се оперира?
Не постои причина да се одложува имунизацијата на детето поради претходна или идна операција. Операцијата не е причина да се одложи вакцинацијата и неодамна примена вакцина не е причина да се одложи операција.
Распоред за вакцинација
Зошто вакцините се даваат толку рано?
Вакцините се даваат на рана возраст за да се обезбеди заштита на децата од сериозни болести додека нивните тела сѐ уште се развиваат и се особено кревки. Ако не е заштитено, вашето дете е под ризик да се зарази со опасни вируси и бактерии кои може да влијаат на здравјето и растот. Затоа е клучно да ги вакцинирате на време.
За повеќе информации, погледнете го националниот календар за имунизација подолу.
Дали децата за краток период добиваат многу вакцини?
Децата примаат разни вакцини за да ги заштитиме од сериозни заболувања колку што може поскоро. Вакцините во раните фази од животот се од витално значење бидејќи ги штитат бебињата кога нивниот имунолошки систем не е целосно развиен. Повеќе вакцини нема да го оптоварат телото на вашето дете. Бебињата може совршено да ги поднесат вакцините, како што се справуваат и со илјадници микроби (бактерии и вируси) во опкружувањето од моментот на раѓање. Имунизацијата ќе го заштити вашето дете од сериозни инфекции, кои може да доведат до страдање, хоспитализација, па дури и смрт. Вакцините ќе му помогнат на вашето бебе да расте здраво.
Може ли да ја одложам вакцинацијата?
Одложување на вакцинација не се препорачува. Секојпат кога ќе одложите вакцинација, вие го зголемувате ризикот вашето дете да се зарази со сериозни болести.
Дали е премногу доцна да се даде вакцина ако детето не ја примило во препорачаното време?
За повеќето вакцини, никогаш не е предоцна да се примат. Разговарајте со вашиот лекар за тоа како и кога вашето дете да ги прими пропуштените дози вакцини. Запомнете, кога ќе ја одложите или пропуштите вакцината, вашето дете останува подолг временски период изложено на ризик од инфекции што може да предизвикаат сериозни оштетувања, па дури и смрт.
Следете го националниот календар за имунизација, и не ја пропуштајте препорачаната вакцина за вашето дете. Пропуштање/одложување на вакцинацијата го зголемува ризикот од инфекција која може да предизвика сериозни последици, хоспитализација, па дури и смрт.
Национален календар за имунизација
