Vaksinat e rregullta për fëmijët - Pyetjet më të shpeshta
Përgjigjet e pyetjeve më të shpeshta për imunizimin rutinë
- English
- Македонски
- Shqip
Vaksinimet e rregullta për fëmijët janë të sigurta dhe efektive. Ato janë testuar tërësisht dhe është provuar se parandalojnë sëmundje të rënda, duke shpëtuar miliona jetë fëmijësh çdo vit. Me vaksinimin e rregullt, fëmijët zhvillojnë mbrojtje afatgjatë - për të pasur një jetë të shëndetshme dhe cilësore, pa pasoja nga fëmijëria e kaluar në luftë kundër sëmundjeve të parandalueshme.
Si funksionojnë vaksinat?
Çfarë janë vaksinat?
Vaksinat mbrojnë kundër sëmundjeve serioze dhe ndonjëherë vdekjeprurëse dhe ndihmojnë sistemin mbrojtës natyror të trupit - sistemin imunitar - t'i parandalojë ato. Shumica e vaksinave jepen gjatë fëmijërisë për të siguruar mbrojtje në fazat e hershme të jetës, kur fëmijët janë më të prekshëm.
Duke stimuluar sistemin imunitar përmes prodhimt të antitrupave, vaksinat përgatisin trupin për të njohur dhe luftuar të ashtuquajturat microbe (viruse ose baktere specifike). Për shkak se vaksinat përmbajnë vetëm mikrobe të vdekura ose të dobësuara, ato nuk e shkaktojnë sëmundjen dhe nuk e vënë fëmijën në rrezik për komplikime. Shumica e vaksinave injektohen, por disa jepen edhe përmes gojës (nga goja).
Si funksionojnë vaksinat?
Vaksinat e “imitojnë” reagimin e trupit ndaj sulmit nga një mikrob, zakonisht një virus ose një bakter, pa shkaktuar sëmundjen. Ato përmbajnë forma të vdekura ose të dobësuara të mikrobeve që aktivizojnë sistemin imunitar të trupit për të prodhuar natyrshëm antitrupa që do të luftojnë sëmundjen. Në këtë mënyrë trupi do të memorojë se si t'i luftojë ato mikrobe. Nëse në të ardhmen fëmija bie në kontakt me mikrobe shumë të ngjashme, por të gjalla dhe të forta përmes një infeksioni të vërtetë, sistemi i tij imunitar do të dijë se si t'i shkatërrojë ato shpejt para se të sëmuret rëndë. Prandaj, vaksina është mënyra më e sigurt dhe më e mirë për të krijuar një reagim imunitar në trup pa shkaktuar sëmundje.
Çfarë përfitimesh ka fëmija im nga vaksinat?
Vaksinat mbrojnë dhe ndihmojnë fëmijët të rriten shëndetshëm. Ato sigurojnë mbrojtje kundër sëmundjeve që mund të çojnë në pasoja të rënda, duke përfshirë edhe aftësinë e kufizuar - madje edhe vdekjen - veçanërisht në rastet kur sistemi imunitar akoma po zhvillohet, si tek rasti i foshnjave.
Është shumë e rëndësishme që të vaksinoheni rregullisht dhe në kohën e duhur. Përndryshe, në rast të shfaqjes së sëmundjeve shumë ngjitëse, ju, fëmija juaj dhe të gjithë të tjerët jeni të ekspozuar ndaj rrezikut. Fëmijët e pavaksinuar janë në rrezik të lartë për t'u prekur nga sëmundje të rrezikshme, si fruthi, i cili mund të shkaktojë pneumoni dhe madje vdekje, ose poliomieliti, i cili mund të çojë në paralizë të pakthyeshme e madje dhe në vdekje.
Si i mbrojnë vaksinat individët dhe komunitetet?
Vaksinat i mbrojnë fëmijët nga sëmundjet e rrezikshme, por po ashtu edhe njerëzit e tjerë në komunitet, sepse personat e vaksinuar kanë më pak gjasa të infektohen dhe ta transmetojnë sëmundjen. Kur një numër i madh i njerëzve në komunitet vaksinohen, transmetimi i sëmundjes bëhet i pamundur dhe zhvillohet imuniteti kolektiv.
Për fruthin, për shembull, imuniteti kolektiv zhvillohet kur shumica - rreth 95% - e komunitetit janë të vaksinuar. Falë imunitetit kolektiv, ne mbrojmë edhe ata që nuk mund të vaksinohen (për shembull: për disa vaksina ka kundërindikacione për gratë shtatzëna, fëmijët dhe njerëzit me sistem imun të dobësuar).
Çfarë përmbajnë vaksinat?
Çdo vaksinë përmban një sasi të vogël ose pjesë të mikrobeve (virus ose bakter) që shkaktojnë sëmundjen. Megjithatë, ndryshe nga mikrobet e gjalla, vaksinat nuk e sëmurin një fëmijë, sepse mikrobet në to janë të vdekur ose shumë të dobët. Përbërësit kimikë shtesë (konservues dhe stabilizues) që përmbajnë vaksinat luajnë një rol të rëndësishëm në sigurinë dhe efektivitetin e tyre, duke ndihmuar në rritjen e përgjigjes imunitare, domethënë duke ndihmuar vaksinat të funksionojnë më mirë. Konservantët lejojnë që vaksinat të mbeten efektive dhe stabilizuesit lejojnë që vaksina të mbetet e qëndrueshme gjatë ruajtjes dhe transportit.
Ku mund të gjej informacion të besueshëm për vaksinat dhe sëmundjet që parandalon vaksinimi?
Nëse keni nevojë për më shumë informacion në lidhje me vaksinat dhe sëmundjet që ato parandalojnë, bisedoni me mjekun tuaj të përgjithshëm ose pediatrin ose kontaktoni ofruesin e kujdesit shëndetësor të fëmijës suaj.
Informacione të besueshme mund të gjenden gjithashtu në faqet e internetit të UNICEF dhe OBSH
Më tepër informata mund të gjeni te linku i ardhshëm:
Fakte të rëndësishme
Për çdo vit vaksinimi shpëton 2 deri në 3 milionë fëmijë nga sëmundjet vdekjeprurëse.
Falë UNICEF-it dhe partnerëve rreth 45% e fëmijëve nën pesë vjeç në botë përfshihen nga vaksinat, që shpëtojnë jetë.
Numri i fëmijëve të paralizuar nga poliomieliti ka rënë në mbi 99% që nga viti 1988.
Vaksinimet kundër fruthit shmangën mbi 23 milionë vdekje midis viteve 2000 dhe 2018.
Vaksinat janë të sigurta
A janë të sigurta vaksinat?
Vaksinat janë të sigurta. Të gjitha vaksinat i nënshtrohen testeve rigoroze të sigurisë dhe efikasitetit, duke përfshirë provat klinike, përpara se të lejohen t'i përdorin ato. Pasi të vihen në përdorim, siguria e tyre monitorohet vazhdimisht. Vaksinat që nuk plotësojnë kërkesat e cilësisë dhe sigurisë nuk miratohen dhe nuk janë të disponueshme për përdorim. Shumica e prindërve dhe kujdestarëve në mbarë botën vendosin të vaksinojnë fëmijët e tyre sepse e kuptojnë se vaksinat janë të sigurta dhe janë mjeti më i mirë për t'i ndihmuar fëmijët të rriten të shëndetshëm dhe të jenë të mbrojtur nga infeksionet e rrezikshme.
Fëmijët kanë më shumë gjasa të kenë pasoja serioze nga një sëmundje e parandalueshme me vaksinim sesa nga vetë vaksina. Për shembull, tetanusi mund të shkaktojë dhimbje ekstreme, spazma muskulore dhe mpiksje gjaku. Fruthi mund të shkaktojë encefalit (infeksion të trurit) dhe për pasojë verbëri. Shumë sëmundje që janë të parandalueshme me vaksina mund të jenë fatale. Përfitimet e vaksinimit janë shumë më të mëdha se rreziqet.
A ka ndonjë lidhshmëri midis autizmit dhe vaksinave?
Nuk ka asnjë provë për një lidhshmëri midis vaksinave dhe autizmit dhe çrregullimit të spektrit autik. Këtë e tregojnë studime të shumta të kryera me një numër shumë të madh të anketuarish.
Sigurohuni që të mbështeteni në burime të besueshme informacioni kur hulumtoni vaksinat. Një vaksinë e humbur ose e vonuar mund ta vendosë fëmijën tuaj në rrezik të lartë për sëmundje serioze dhe madje edhe vdekje.
Më tepër informata mund të gjeni te linku i ardhshëm: MMR vaccines and autism (who.int)
A është e rëndësishme origjina e vaksinave?
Nuk ka nevojë të shqetësoheni për origjinën e vaksinave. Pavarësisht nga vendi i prodhimit, vaksinat kalojnë nëpër një proces rigoroz miratimi dhe rregullator përpara se të futen në përdorim.
Sigurohuni që fëmijët tuaj të vaksinohen sipas planit kombëtar të imunizimit në një institucion të duhur shëndetësor ose si pjesë e fushatave të imunizimit të kryera nga Ministria e Shëndetësisë.
Çfarë reagimesh mund të shfaqen pas marrjes së vaksinës?
Disa fëmijë mund të përjetojnë reaksione të tilla si temperaturë mesatare, skuqje, fryrje ose reaksione të tjera lokale në vendin e pickimit ose në vendin e vaksinimit. Disa fëmijë mund të qajnë, të jenë të irrituar dhe të sillen keq. Këto reagime nuk duhet t'ju shqetësojnë sepse janë kalimtare.
Efektet anësore serioze janë veçanërisht të rralla. Në fakt, rreziqet nga komplikimet që lidhen me sëmundjet që parandalon vaksina janë dukshëm më të mëdha se komplikimet që lidhen me vaksinën. Tregojini mjekut familjar, pediatrit ose vaksinuesit nëse fëmija juaj ka ndonjë alergji ose ka pasur një reagim serioz ndaj ndonjë vaksine të mëparshme.
A është e sigurt që fëmijët të marrin më shumë vaksina në të njëjtën kohë?
Marrja e disa vaksinave në të njëjtën kohë nuk e prish sistemin imunitar të fëmijës. Është e rëndësishme të dini se çdo grup vaksinash duhet të jepet në kohë, sipas orarit të vaksinimit për të siguruar mbrojtjen dhe imunitetin më të mirë.
Sëmundjet që mund të parandalohen me vaksinë
Cilat sëmundje mund të parandalohen me vaksina?
Vaksinat e mbrojnë fëmijën tuaj nga sëmundje të rënda, të tilla si poliomieliti, i cili mund të shkaktojë paralizë dhe fruth, të cilat mund të shkaktojnë inflamacion të trurit, verbëri dhe madje edhe vdekje. Në linkun e mëposhtëm, hyni në kalendarin kombëtar për vaksinimin rutinë dhe mësoni më shumë për çdo vaksinë dhe sëmundjet nga të cilat ajo mbron.
Dy vaksina të reja të përfshira në vaksinimin e rregullt të fëmijëve janë vaksinat rotavirus dhe pneumokokale.
Infeksionet rotavirus përhapen lehtësisht tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël. Virusi Rota mund të shkaktojë diarre të rëndë ujore - diarre, të vjella, ethe dhe dhimbje barku. Fëmijët me infeksion Rota virus mund të humbasin shumë lëngje duke u dehidratuar dhe duke përfunduar në spital.
Higjiena e mirë, si larja e duarve, është e rëndësishme, por e pamjaftueshme për të parandaluar përhapjen e sëmundjes. Mënyra më e mirë për të mbrojtur fëmijën tuaj është me vaksinën e virusit Rota. 9 nga 10 fëmijë që marrin vaksinën janë të mbrojtur nga një formë e rëndë e sëmundjes dhe 7 nga 10 fëmijë janë të mbrojtur nga çdo formë e sëmundjes.
Vaksina jepet në tre doza, kur fëmija juaj është dy, katër dhe gjashtë muajsh, në formën e pikave. Vaksina mund të jepët edhe së bashku me vaksina të tjera për atë moshë (vaksina penta dhe heksavalente), është e sigurt, e pranuar nga prindërit dhe e kanë marrë miliona fëmijë.
Pneumokoku është një bakter (Streptococcus pneumoniae), që shkakton sëmundje serioze pneumokokale. Te fëmijët e vegjël, këto infeksione mund të jenë serioze dhe kërkojnë shtrimin në spital, duke përfshirë infeksionet e veshëve, mushkërive (pneumonia), gjakut (bakteremia) dhe meningjitit. Meningjiti pneumokokal mund të shkaktojë si shurdhim ashtu edhe dëmtim të trurit.
Bakteret përhapen me pika nga personi në person përmes kontaktit të ngushtë. Shumë njerëz, veçanërisht fëmijët e shëndetshëm, i kanë bakteret në sekrecionet e hundës. Ata janë bartës dhe janë të shëndetshëm.
Infeksionet pneumokokale tek fëmijët janë të shpeshta, veçanërisht tek ata që ndjekin kopshtin e fëmijëve. Vaksinimi gjithashtu redukton bartjen e sëmundjes. Një infeksion i mëparshëm pneumokoku nuk mbron nga sëmundja e ardhshme pneumokokale. Trajtimi i infeksioneve pneumokokale me antibiotikë nuk është aq efektiv për shkak të rezistencës në rritje të bakterit ndaj antibiotikëve, gjë që e bën atë një masë parandaluese edhe më të rëndësishme. Mënyra më e mirë për të mbrojtur fëmijën tuaj nga sëmundja pneumokokale është vaksinimi.
Vaksina kundër pneumokokut jepet në mënyrë intramuskulare. Një vaksinë e konjuguar pneumokokale përdoret për të mbrojtur kundër serotipeve pneumokokale që lidhen me infeksione të rënda tek fëmijët. Ekzistojnë vaksina të konjuguara pneumokokale që përmbajnë 7, 10 dhe 13 serotipe. Numri i dozave varet nga mosha e fëmijës në momentin e fillimit të vaksinimit dhe mund të jetë nga 1 deri në 4 doza.
A duhet ende ta vaksinoj fëmijën tim nëse ai ose ajo ka tashmë ka patur një sëmundje të parandalueshme nga vaksina?
Ju duhet që ta vaksinoni fëmijën tuaj kundër sëmundjeve të parandalueshme nga vaksina, edhe nëse fëmija e ka pasur sëmundjen. Disa sëmundje, si fruthi, mund të jenë shumë të dëmshme dhe e bëjnë sistemin imunitar të fëmijës tuaj të prekshëm ndaj infeksioneve të tjera. Prandaj, është veçanërisht e rëndësishme që të merret një vaksinë për të forcuar mbrojtjen e trupit edhe pas sëmundjes.
Përveç kësaj, duke qenë se disa vaksina mbrojnë një fëmijë nga më shumë se një sëmundje me një injektim të vetëm, një infeksion i mëparshëm me një sëmundje nuk do ta mbrojë fëmijën nga të gjitha ato sëmundje. Për shembull, vaksina MMR mbron kundër fruthit, rubeolës dhe shytave, dhe vaksina DTP mbron nga difteria, tetanozi dhe pertusis (kollë e mirë).
A duhet ta vaksinoj fëmijën tim për sëmundje që nuk janë më të pranishme në vendin tim?
Ju gjithashtu duhet të vaksinoni fëmijën tuaj kundër sëmundjeve që nuk ekzistojnë më në vendin tuaj, pasi ato mund të rishfaqen brenda një kohe të shkurtër nëse njerëzit nuk vaksinohen. Përveç kësaj, për shkak të lidhjes së madhe të botës, fëmija juaj mund të ekspozohet ndaj sëmundjeve të parandalueshme me vaksina, të cilat transmetohen te njerëzit nga vende të tjera ku ato sëmundje ende ekzistojnë.
Disa sëmundje, si polio, nuk ekzistojnë më në shumë vende për shkak të suksesit të vaksinave. Megjithatë, nëse njerëzit ndalojnë së vaksinuari, ato sëmundje mund të shfaqen sërish, duke vënë në rrezik të gjithë ata që nuk janë të mbrojtur. Ndiqni kalendarin kombëtar të imunizimit për ta mbajtur fëmijën tuaj të mbrojtur dhe të sigurt.
Vaksinimi dhe gjendjet shëndetësore
A mundet që ndonjë gjendje shëndetësore të vonojë vaksinimin?
Sa herë që merr një vaksinë, fëmija duhet të jetë i shëndetshëm dhe në gjendje të mirë të përgjithshme. Ju duhet ta informoni mjekun tuaj familjar (pediatrin) nëse fëmija juaj është i sëmurë ose ka temperaturë të lartë, nëse ai/ajo ka pasur një reagim të fortë ndaj një vaksine të mëparshme, nëse ka ndonjë alergji dhe nëse merr ilaçe që ndikojnë në imunitetin e tij/saj. Këto gjendje shëndetësore nuk duhet të jenë gjithmonë një arsye për ta vonuar vaksinimin. Mjeku juaj do të vlerësojë se cilat vaksina duhet t’i marrë fëmija juaj dhe kur.
Po sikur fëmija im të kishte lindur para kohe, të kishte peshë të ulët dhe verdhëz?
Foshnjat e lindura para kohe duhet të vaksinohen si çdo foshnjë tjetër. Në fakt, është thelbësore të vaksinohen foshnjat e lindura para kohe, sepse ato janë më të prekshme ndaj disa infeksioneve dhe vaksinat mund t'i mbrojnë ato.
Nëse foshnja juaj ka pasur një peshë shumë të ulët të lindjes, duhet të diskutoni nevojën për vaksinim me mjekun tuaj. Foshnjat që kanë pasur verdhëz që nga lindja dhe ata që ushqehen me gji duhet të vaksinohen si gjithë të tjerët.
Po sikur fëmija im të ketë një sëmundje serioze?
Shumica e fëmijëve, madje edhe ata me sëmundje ose gjendje të rënda, duhet megjithatë të vaksinohen. Megjithatë, ka gjendje të rralla, të tilla si imunosupresioni ose reaksione të rënda alergjike (p.sh. anafilaksia) pas një doze të mëparshme të vaksinës ose përbërësit të vaksinës, që janë kundërindikacione për disa vaksina.
Nëse jeni të shqetësuar për vaksinimin e fëmijës tuaj për shkak të një sëmundjeje ose gjendjeje specifike, bisedoni me mjekun tuaj.
Po nëse fëmija im ka astmë, ekzemë ose rinit alergjik?
Fëmijët me astmë, ekzemë, rinitit alergjik ose alergji të thjeshta duhet të vaksinohen, po qoftë edhe nëse kanë një alergji ndaj vezëve (për shembull, urtikarie, me skuqje të lëkurës).
Fëmijët që marrin steroid me një inhalator ose krem me një dozë të ulët steroidesh duhet të vaksinohen si dhe të tjerët. Nëse keni dyshime të mëtejshme për vaksinimin, bisedoni me mjekun ose institucionin shëndetsor ku jepet vaksina.
Po nëse fëmija im ka epilepsi ose ka konvulsione?
Fëmijët me epilepsi duhet që megjithatë të vaksinohen nëse gjendja e tyre është e qëndrueshme. Disa fëmijë kanë ngërçe kur kanë temperaturë të lartë ose të dridhura. Fëmijët me histori familjare të krizave ose epilepsisë duhet të vaksinohen si çdokush tjetër.
Nëse jeni të shqetësuar për vaksinimin e fëmijës tuaj ose nëse fëmija juaj ka ndonjë efekt anësor serioz pas marrjes së vaksinës, bisedoni me mjekun tuaj. Mos harroni se vaksinat janë mënyra më e mirë për të mbrojtur fëmijën tuaj nga sëmundjet e rrezikshme që mund të shkaktojnë probleme serioze, afatgjata shëndetësore dhe madje edhe vdekje.
Po sikur fëmija im të jetë operuar së fundmi ose të ketë nevojë për operacion?
Nuk ka asnjë arsye për të vonuar imunizimin e një fëmije për shkak të operacionit të mëparshëm ose të ardhshëm. Kirurgjia nuk është një arsye për të vonuar vaksinimin dhe vaksinimi i fundit nuk është një arsye për të vonuar operacionin.
Orari i vaksinimit
Pse vaksinat jepen kaq herët?
Vaksinat jepen në moshë të hershme për të mbrojtur fëmijët nga sëmundjet e rënda, ndërsa trupat e tyre janë ende në zhvillim dhe janë veçanërisht të brishtë. Nëse lihet i pambrojtur, fëmija juaj është në rrezik të kontraktimit të viruseve dhe baktereve të rrezikshme që mund të ndikojnë në shëndetin dhe rritjen e tij. Kjo është arsyeja pse është thelbësore që ato të vaksinohen në kohë.
Për më shumë informacion, shihni Kalendari Nacional i Vaksinimit.
A marrin fëmijët shumë vaksina në një periudhë të shkurtër kohore?
Fëmijët marrin vaksina të ndryshme për t'i mbrojtur ata nga sëmundjet e rënda sa më shpejt të jetë e mundur. Vaksinat në fazat e hershme të jetës janë jetike, sepse ato mbrojnë foshnjat kur sistemi i tyre imunitar nuk është zhvilluar plotësisht. Më shumë vaksina nuk do ta rëndojnë trupin e fëmijës suaj. Foshnjat mund t'i tolerojnë në mënyrë të përsosur vaksinat, pasi ato përballen me mijëra mikrobe (baktere dhe viruse) në mjedis që nga lindja. Imunizimi do ta mbrojë fëmijën tuaj nga infeksionet serioze, të cilat mund të çojnë në vuajtje, shtrimin në spital dhe madje edhe vdekje. Vaksinat do ta ndihmojnë fëmijën tuaj të rritet i shëndetshëm.
A mund ta vonoj vaksinimin?
Nuk rekomandohet vonesa e vaksinimit. Sa herë që vononi një vaksinim, rritni rrezikun e fëmijës suaj për t'u prekur nga një sëmundje e rëndë.
A është tepër vonë për të marrë vaksinën nëse fëmija nuk e ka marrë atë në kohën e rekomanduar?
Shumicën e vaksinave, nuk është kurrë vonë për t'i marrë ato. Bisedoni me mjekun tuaj se si dhe kur fëmija juaj duhet të marrë dozat e munguara të vaksinave. Mos harroni, kur vononi ose humbisni një vaksinë, fëmija juaj do të jetë në rrezik për infeksione për një kohë të gjatë, të cilat mund të shkaktojnë dëme serioze apo edhe vdekje.
Ndiqni kalendarin kombëtar të imunizimit dhe mos e humbisni vaksinën e rekomanduar për fëmijën tuaj. Mungesa/vonesa e vaksinimit rrit rrezikun e infeksionit që mund të shkaktojë pasoja të rënda, shtrimin në spital, madje edhe vdekjen.
Kalendari Nacional i Vaksinimit
