«Біз үйренген ең маңызды нәрсе - бір-бірімізді түсіну»
Ксения Тарасова «Баланы дамытуды үйренеміз» бағдарламасы бойынша оқығаннан кейін қызы Златаның жетістіктері туралы.
БҰҰ Балалар Қоры (ЮНИСЕФ) және ҚР ЕХӘҚМ «Балалары мен жасөспірімдері бар осал отбасыларды сүйемелдеу үшін тиімді технологияларды енгізу» бірлескен жобасы шеңберінде «Баланы дамытуды үйренеміз» курсы бойынша оқыту жүргізілді.
«Баланы дамытуды үйренеміз» бағдарламасы - дамуында кемістігі бар немесе кідірісі бар балаларды тәрбиелеп отырған отбасыларға арналған ДДҰ-ның "Caregivers skills training" әдістемесінің Қазақстанда бейімделген нұсқасы.
Бағдарламаның мақсатты тобы - 2 жастан 9 жасқа дейінгі балалар, тек даму ерекшеліктері барлары ғана емес, сонымен қатар дамуы ата-аналар мен мамандарды алаңдататын кез-келген бала.
Бағдарлама мінез-құлықты, даму туралы ғылымды, әлеуметтік коммуникация іс-шараларын, позитивті тәрбие мен өзіне-өзі қызмет көрсету әдістерін қолданбалы талдау принциптерін қолданады.
«Баланы дамытуды үйренеміз» - бұл белгілі бір саланың мамандарына арналған жеке әдіс қана емес, сонымен қатар даму ерекшеліктері бар немесе дамуы ата-аналар мен мамандарды алаңдататын балаларға көмек көрсетудің қолжетімділігі мен сапасын жақсарту мақсатында кең ауқымды шаралар жүйесі.
Ксения Тарасова:
Алғашқы сабақтан бері көптеген айлар өтті. Қызым екеуміз содан бері көп нәрсені үйрендік. Әрине, мұнда кешенді көмек болды: мамандармен сабақтар, ТМС (ред.ескертпесі: Транскраниальды магниттік ынталандыру ¹) және дәрі-дәрмектер.
Мен жаттықтырушы Амантурина Гүлмира Абзаловнадан сабақ алған кездегі ең маңыздысы - бір-бірімізді түсінуді үйренгеніміз!
Біреуге бұл ақымақтық болып көрінуі мүмкін, алайда балаңыздың не жегенді ұнататынын, оның сүйікті түсі қандай екенін, қандай ойындар ойнауға қызығушылық танытатынын білу маңызды ғой. Әрине, мұның бәрі мені әрқашан қызықтыратын, бірақ бұл ақпаратты сөйлемейтін баладан қалай шығаруға болады? Ақырында, қызым өзі емес, мен қалаған нәрсені жасады. Осыған байланысты сабақтарда жаңа білім игерілмеді, жаңа дағдылар пайда болмады. Біз дамуда «тоқтап қалдық». Мен ашуланшақ болып кеттім, қызым да күйгелектеніп, қыңырлық танытып жүрді. Жалпы, жағдай жақсы болған жоқ.
Бірте-бірте мен қызыма барлық нәрседе таңдауды ұсындым (тамақты, киімді, іс-әрекет түрін, ойыншықтарды) және қызым сары түсті, картоп пен тоқашты жақсы көретінін, ал бананнан гөрі алманы қалайтынын білдім. Ол қуыршақтарды ұнатпайды - оған машиналар ұнайды, пазлдарды жақсы көреді және сурет салуды ұнатпайды. Тағы көп нәрсе!
Мен енді Злата суды және сумен байланысты барлық нәрсені жақсы көретінін білемін. Сондықтан ол ыдыс жууда керемет көмекші. Және мен оны мәжбүрлемеймін, маған көмектесуге ниет білдірген кезде ғана мадақтап, жігерлендіремін. Ал көмектескенді ол жақсы көреді. Злата маған барлық нәрседе көмектеседі және оған ұнайды, өйткені мен міндеттемеймін, жәй ғана: «Өтініш, көмектесші» деп сұраймын. Ол тіпті әкесіне компьютерлерді жөндеуге «көмектеседі».
Біз кез-келген іс-әрекет түрін түсініктемелермен, заттардың атауларымен және әрекеттермен бірге сүйемелдейміз. Кейбір нәрселерді қайталайды, кейбір нәрселерге құлақ аспайды. Мен қысым жасамаймын. Психологпен сабақтар көрсеткендей, қыздың сөздік қоры артып келеді.
Егер мен оған жаңа дағдыны үйретсем, неден бастау керектігін білу үшін қарап, тыңдаймын. Жаттықтырушы Гүлмира Абзаловнадан қарапайым қадамнан немесе бала үшін ең қызықты қадамнан бастаған дұрыс екенін білдім.
Және барлық нәрседе осылай жасаймын. Алдымен істі қадамдарға бөлемін, содан кейін оған көбірек ұнайтын қадамды таңдап, содан бастаймын. Мұның бәрі «қара және тыңда» принципінің арқасында.
Бұрын бізге бір әрекеттен екіншісіне ауысу үшін көп уақыт қажет болатын. Гүлмира Абзаловна маған балаға жай ғана «ескертуге» болатынын және оның аяқталу уақытын белгілеуге болатынын айтты, мысалы, ойыншықтарды жинап, ұйықтауға жататын уақытты. Бұл қарапайым болып көрінді! Бірақ неге бұл туралы өзім ойламағанмын? Себебі қызым «Сөйлемейтін болғасын бәрібір түсінбейді» деп ойладым. Ия, ол бастапқыда түсінбейтін, бірақ бірнеше қайталаудан кейін қызым «алдымен...содан кейін...», "...арқылы ..... біз боламыз» деген тіркестерді түсіне бастады. Енді оның күйгелектігі мен қыңырлығы азайды.
Сондай-ақ, «көңіл-күй термометрі» өте пайдалы болды. Мен жағымсыз мінез-құлыққа дейін, кезінде және одан кейін не болатынын зерттеп, түсінген кезде оңай болып қалды! Ең бастысы, мен енді оның алдын ала аламын. Немесе, кем дегенде, қызымды «суық аймаққа» тез қайтара аламын.
Мысалы, бір күні психологпен сабақта тапсырма сәл өзгерді. Қызым аяғымен бұлғақтап, асыға бастады, кейінірек қыңқылдай бастады, біраз уақыттан кейін ол жай ғана «мачааать» («үндемееее») деп айқайлады. Біз есеңгіреп қалдық. Оны тыныштандырып, жаттығуды жалғастырдық.
Мен бұл жағдайды талдап көрдім, енді аяғымен бұлғақтай бастағанда, оның жақын арада «қызыл аймаққа» өтетінін түсінемін, және оған жақсы көретін нәрсесін беремін. Ол тынышталады, біз жалғастырамыз. Жағымсыз мінез-құлық енді көбінесе болмайды.
Тренингте біз білген «көрсет және айт» принципі де өте жақсы жұмыс істейді! Баланың сөздік қоры прогрессивті түрде кеңейеді! Мысалы ол «куртка» деген сөзді айтса, мен оны қайталасын деп «куртка киеміз» етістігін қосамын. Бірақ қайталауға мәжбүрлемеймін.
Көңілге қаяу түсіретіні әлі сөйлеп үйренбегені, бірақ үмітімізді үзбейміз, жаттығуды және жұмысты жалғастырамыз.
ЮНИСЕФ пен жаттықтырушы Гүлмира Абзаловнаға осы пайдалы курсты өтуге мүмкіндік бергені үшін ерекше алғыс айтамын.
Жаттықтырушы Гүлмира Амантурина осы әдістеме бойынша дамуында кемістігі бар немесе дамуында кідірісі бар балаларды тәрбиелеп отырған отбасыларға көмектесу үшін дайындалды. «Баланы дамытуды үйренеміз» бағдарламасы бойынша барлығы 2 ұлттық жаттықтырушы мен 26 өңірлік жаттықтырушы дайындалып, сертификатталды
