Մարդու իրավունքների միջազգային շրջանակ

Բոլոր մարդիկ ծնվում են ազատ ու հավասար՝ իրենց արժանապատվությամբ և իրավունքներով

ՅՈՒՆԻՍԵՖ
 UNICEF held a press conference as the General Assembly adopts a United Nations Convention on the Rights of the Child. From left to right are James Grant (executive Director (UNICEF), Jan Martenson (Under-Secretary-General for Human Rights and Director, United Nations, Geneva) and Audrey Hepburn (Goodwill Ambassador of UNICEF).
UNICEF/UN0279228/John Isaac/UN Photo
20 Մայիս 2019

Որպես համայն մարդկության արժեք՝ ցանկացած վայրում յուրաքանչյուր ոք ունի նույն իրավունքները: Մենք բոլորս հավասարապես իրավունք ունենք առանց խտրականության օգտվելու մարդու իրավունքներից: Այս բոլոր իրավունքները փոխկապակցված են, մեկը մյուսին լրացնող և իրարից անբաժան:

«Բոլոր մարդիկ ծնվում են ազատ ու հավասար` իրենց արժանապատվությամբ և իրավունքներով»:

Հոդված 1. Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր

Մարդու իրավունքների միջազգային շրջանակ

1948 թվականին, Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի ընդունմամբ, ՄԱԿ-ը ճանաչեց մարդու իրավունքների համընդհանուր չափանիշները: Չնայած, որ Հռչակագիրը պարտադիր ուժ ունեցող միջազգային-իրավական ակտ չէ, վերջինիս ընդունումը աշխարհի բոլոր երկրների կողմից հսկայական բարոյական կշիռ է տալիս այն հիմնաքարային սկզբունքին, որ յուրաքանչյուր մարդկային էակ՝ անկախ ազգության, բնակության վայրի, սեռի, ազգային կամ էթնիկական պատկանելիության, կրոնի, լեզվի կամ գրաված դիրքի՝ պետք է արժանանա հավասար և հարգալից վերաբերմունքի:

Այդ ժամանակից ի վեր՝ ՄԱԿ-ի շրջանակում ընդունվել են մարդու իրավունքների վերաբերյալ բազմաթիվ միջազգային պայմանագրեր և համաձայնագրեր, որոնք ունեն պարտադիր իրավաբանական ուժ դրանք վավերացրած պետություններում։  Այդպիսի պայմանագրի օրինակ է նաև Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիան: Այս պայմանագրերը սահմանում են նորմեր և սկզբունքներ, որոնք պարտադիր են պետությունների համար։ Ավելին, ներպետական օրենսդրությունը ևս պետք է հիմնված լինի վավերացված կոնվենցիաների սկզբունքների վրա և մեխանիզմներ նախատեսի դրանց իրականացման համար։ Միջազգային կոնվենցիաների շրջանակում նաև ստեղծվում են իրավական  մեխանիզմներ, որոնց միջոցով կառավարությունները ենթարկվում են պատասխանատվության այն դեպքերում, երբ խախտվում են մարդու իրավունքները:

Մարդու իրավունքների միջազգային իրավունքի կարևորագույն բաղկացուցիչ են Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը և մարդու իրավունքների վերաբերյալ ստորև նշված 9 հիմնական պայմանագրերը՝

  • Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնակագիրը;
  • Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների միջազգային դաշնակագիրը;
  • Խոշտանգումների և այլ դաժան, անմարդկային կամ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի դեմ կոնվենցիան;
  • Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիան;
  • Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին միջազգային կոնվենցիան;
  •  Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիան;
  • Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին կոնվենցիան;
  • Բոլոր միգրանտ աշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների իրավունքների պաշտպանության մասին միջազգային կոնվենցիան;
  • Բոլոր մարդկանց հարկադրական անհետացումից պաշտպանելու միջազգային կոնվենցիան:

Աշխարհի յուրաքանչյուր երկիր վավերացրել է վերոնշյալ կոնվենցիաներից առնվազն մեկը, իսկ շատ երկրներ վավերացրել են բոլորը: Այս պայմանագրերը կարևոր գործիքներ են՝ երկրներին պատասխանատվության ենթարկելու մարդու իրավունքների խախտման համար:

Բացի վերոհիշյալ փաստաթղթերից՝ կարևորագույն նշանակություն ունեն նաև տարածաշրջանային իրավական փաստաթղթերը, մանավորապես՝ Եվրոպայի խորհրդի շրջանակում ընդունված Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիան, որին միացել է նաև Հայաստանը:

Այս շրջանակի ընկալումը կարևոր է երեխաների իրավունքների խրախուսման, պաշտպանության և իրականացման համար, քանի որ Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիան և դրանում ամրագրված իրավունքները և պարտականությունները դրա անքակտելի մասն են կազմում: