Chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào cộng đồng ở Peru

Ở tuổi 14, Andre * (tên nhân vật đã thay đổi) tự nhận mình là người cởi mở và có thể thích nghi với hoàn cảnh mới. Tuy nhiên, khoảng hai năm trước, mẹ của cậu, Roxana, đã nhận được một cuộc điện thoại từ trường học của Andre.

“Con trốn ở dưới bàn, khóc và nói rằng mình không muốn tiếp tục sống nữa," Roxana chia sẻ.

Roxana biết con trai mình cần được giúp đỡ. Nhưng cô và Andre sống ở vùng ngoại ô phía bắc của Lima, nơi hai mẹ con sống cùng nhau trong một căn phòng nhỏ ở nhà của một người dì. Các bệnh viện và phòng khám tư nhân thì ở quá xa - hoặc quá đắt. Tuy nhiên, hai mẹ con có bảo hiểm y tế công cộng sau khi đi khám ở trung tâm sức khỏe đại phương, và họ còn nhận được giấy giới thiệu đến Trung tâm Sức khỏe Tâm thần Cộng đồng ở Carabayllo, nơi cách nhà họ 10 phút đi xe buýt.

Trung tâm Sức khỏe Tâm thần Cộng đồng được cải tạo lại từ một sân vận động của thành phố và các nhân viên của Trung tâm thuộc nhiều chuyên ngành bao gồm bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học, y tá, cán bộ xã hội và nhân viên dược. Trung tâm cung cấp các dịch vụ nhằm ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần và chăm sóc đặc biệt cho những người có vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần từ trung bình đến nặng, bao gồm cả trẻ em và thanh thiếu niên.

Tại trung tâm cộng đồng, các chuyên gia chẩn đoán Andre mắc chứng lo âu và trầm cảm, một phần có liên quan đến sự chia ly của cha mẹ cậu. Andre được kê đơn thuốc chống trầm cảm và được giới thiệu đến nhà tâm lý học, bác sĩ tâm thần và cán bộ xã hội để trị liệu.

“Chúng tôi đã lập một kế hoạch tổng hợp để giúp cậu ấy hiểu về những gì mà mình đang trải qua,” nhà tâm lý học Yesica Chambilla nói. “Chúng tôi đã cung cấp cho cậu bé những công cụ để bản thân cậu tự tạo ra sự thay đổi.”

Trung tâm sức khỏe tâm thần cũng hướng dẫn cho Roxana, người đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc con trai cô.

Mô hình này tập trung vào việc cung cấp các dịch vụ ở tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu, gần với nơi người dân sinh sống.

Kế hoạch tổng hợp là một phần của mô hình chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào cộng đồng của Peru. Mô hình tập trung vào việc cung cấp các dịch vụ ở cấp độ chăm sóc sức khỏe ban đầu, gần nơi mọi người sinh sống để họ có thể tiếp cận mạng lưới hỗ trợ của cộng đồng.

Mô hình dựa vào cộng đồng được xây dựng nhằm thu hẹp khoảng cách giữa nhu cầu và sự sẵn có của các dịch vụ sức khỏe tâm thần ở Peru. Năm 2013, Bộ Y tế Peru ước tính rằng cứ năm người thì có một người gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần. Bộ này cũng ước tính rằng chỉ một trong số năm người trên nhận được sự chăm sóc mà họ cần. Vào thời điểm đó, việc chăm sóc sức khỏe tâm thần ở Peru chỉ tập trung tại ba bệnh viện ở Lima.

Hiểu được nhu cầu của người dân và được hỗ trợ từ Văn phòng Ombudsperson - cơ quan giám sát bảo vệ quyền của người dân và việc cung cấp các dịch vụ công - Chính phủ Peru đã tiến hành một loạt cải cách để mở rộng dịch vụ chăm sóc dựa vào cộng đồng, bao gồm cả việc bổ sung dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần vào  chương trình bảo hiểm y tế quốc gia và thiết lập một chương trình ngân sách dành cho sức khỏe tâm thần dựa trên kết quả để giúp thúc đẩy chi tiêu công. Vào năm 2019, Peru đã thông qua luật sức khỏe tâm thần quốc gia mới.

Kết quả của những hành động này là mạng lưới các trung tâm chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào cộng đồng của quốc gia này đã tăng số lượng từ 22 vào năm 2015 lên 203 vào năm 2021. Các trung tâm được bổ sung ở 30 đơn vị chuyên môn trong các bệnh viện đa khoa và 48 trung tâm cộng đồng.Những sáng kiến này đã được đưa vào thử nghiệm trong đại dịch COVID-19

Theo một cuộc khảo sát trực tuyến do Bộ Y tế và UNICEF thực hiện vào năm 2020, một phần ba trẻ em và thanh thiếu niên ở Peru gặp khó khăn về vấn đề tình cảm kỹ năng xã hôii trong thời kỳ đại dịch. Việc giãn cách xã hội kéo dài 106 ngày từ ngày 16 tháng 3 đến ngày 30 tháng 6 năm 2020 khiến nhiều người trưởng thành, bao gồm cả Roxana, tạm thời thất nghiệp. Trẻ em và thanh thiếu niên, bao gồm cả Andre, phải ở nhà trong thời gian dài. Nhu cầu về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần tăng lên.

Để đối phó với tình trạng này, Bộ Y tế, với sự hỗ trợ của UNICEF, đã ban hành hướng dẫn cụ thể về chăm sóc sức khỏe vị thành niên trong bối cảnh COVID-19 vào năm 2020 và hướng dẫn kỹ thuật để chăm sóc sức khỏe tâm thần toàn diện cho thanh thiếu niên vào năm 2021. Với sự hỗ trợ của UNICEF và CEDAPP, một tổ chức phi chính phủ cung cấp các dịch vụ tâm lý xã hội, Bộ Y tế Peru đã thí điểm đường dây nóng sức khỏe tâm thần miễn phí cho thanh thiếu niên và gia đình của họ. Từ tháng 12 năm 2020 đến tháng 4 năm 2021, đường dây nóng đã tiếp cận 821 cá nhân đang phải vật lộn với các vấn đề về lo âu, trầm cảm và gia đình; 48% trong số họ là thanh thiếu niên.

“Nhìn về phía trước, có hai thách thức quan trọng,” Tiến sĩ Yuri Cutipé, Giám đốc Điều hành, Sức khỏe Tâm thần, Bộ Y tế cho biết. “Một là tiếp tục mở rộng các dịch vụ dựa vào cộng đồng nhưng vẫn đảm bảo chất lượng đồng đều trên cả nước; và hai, phát triển các chương trình cụ thể cho các nhóm dân số dễ bị tổn thương như một phần của phương pháp tiếp cận đa ngành. ”

Đối với Andre, việc giãn cách xã hội rất căng thẳng, nhưng cậu ấy có thể nói chuyện thường xuyên với bác sĩ tâm lý của mình qua điện thoại. Andre cũng dành nhiều thời gian hơn cho mẹ mình, người mà cậu thường chỉ gặp vào đêm muộn khi mẹ đi làm về.

“Tôi đã bù đắp cho khoảng thời gian đã mất với con trai mình,” Roxana nói.

Hơn một năm sau lần đầu tiên đến trung tâm, Andre đã ngừng uống thuốc và có những chuyển biến tích cực.

“Trước khi đến, mọi thứ thực sự tồi tệ,” Andre nói. “Mình cảm thấy buồn nôn và không muốn ăn. Bây giờ tôi cảm thấy tốt hơn nhiều và mình không muốn bỏ cuộc. "

*Andre và Roxana là một bút danh được sử dụng theo yêu cầu của họ để bảo vệ danh tính của mình. Họ được phỏng vấn ở Lima vào tháng 6 năm 2021. Câu chuyện này và những câu chuyện khác tương tự như của họ được nêu trong báo cáo Tình hình trẻ em thế giới 2021 - Trong tâm trí tôi: thúc đẩy, bảo vệ và chăm sóc sức khỏe tâm thần của trẻ em.