Çfarë është ankthi?
Ndjenjat e ankthit te fëmijët janë të parandalueshme dhe të mjekueshme.
- Gjendet në:
- English
- Македонски
- Shqip
Është e natyrshme që nganjëherë fëmijët të ndihen të shqetësuar dhe në ankth, për gjëra që kanë të bëjnë me miqësitë, të folurit para ndonjë turme ose kur janë para provimit. Në raste kur shqetësimi vazhdon dhe e bën të vështirë jetën e përditshme, atëherë ankthi bëhet problem. Lajmi i mirë është se me ndihmën e duhur profesionale dhe nëpërmjet zhvillimit të aftësive pozitive të përballjes me ankthin, ai bëhet i tejkalueshëm.
Çfarë është ankthi?
Ankthi është ndjenja që keni kur jeni të shqetësuar ose të frikësuar për diçka. Është një ndjenjë e natyrshme, njerëzore e frikës ose panikut. Më pas, zakonisht qetësohemi dhe ndihemi më mirë.
Sasi të vogla të shqetësimit dhe frikës mund të na ndihmojnë të ngelim të sigurt dhe madje të na mbrojnë nga rreziku. Mirëpo ndonjëherë ankthi mund të na bëjë të ndihemi sikur gjërat janë më keq sesa në të vërtetë janë, andaj mund të ndihemi të shkallmuar. Shqetësimi i vazhdueshëm mund të shpijë në ankth të zgjatur.
Nëse ankthi e pengon fëmijën tuaj të bëjë gjëra që i pëlqejnë ose ndihet i shqetësuar ose në panik në një situatë që nuk është stresuese, atëherë është e rëndësishme të merrni mbështetje për ta ndihmuar atë të ndihet më mirë.
Çfarë e shkakton ankthin?
Mund të jetë e vështirë të përcaktohen shkaqet e sakta të ankthit. Kur përballemi me situata stresuese, zilet e alarmit bien në trurin tonë duke na thënë se diçka nuk është në rregull dhe se duhet të përballemi me të. Për të larguar situatën e vështirë, truri ynë na bën më vigjilentë, na ndalon të mendojmë për gjëra të tjera dhe madje pompon më shumë gjak në këmbët tona për të na ndihmuar të ikim.
Ankthi të fëmijët dhe adoleshentët
Fëmijët mund të ndihen të shqetësuar për gjëra të ndryshme në mosha të ndryshme. Shumë nga këto shqetësime janë pjesë e natyrshme e rritjes.
Nga mosha rreth 6 muajsh deri në 3 vjeç është shumë e zakonshme që fëmijët e vegjël ta përjetojnë ankthin e ndarjes. Ata mund të përpiqen të mos largohen dhe të qajnë, kur ndahen nga prindërit ose kujdestarët e tyre. Kjo është një fazë normale në zhvillimin e fëmijës dhe duhet të përfundojë deri në moshën 2 deri në 3 vjeç.
Po ashtu është e zakonshme që fëmijët e moshës parashkollore të zhvillojnë frikë ose fobi specifike, duke përfshirë frikën nga kafshët, insektet, stuhitë, lartësitë, uji, gjaku dhe errësira. Këto frikë zakonisht largohen gradualisht vetvetiu.
Shumë fëmijë ndihen të shqetësuar kur shkojnë në shkollë të re ose para provimeve. Disa fëmijë ndihen të turpshëm në situata sociale.
Nëse fëmija juaj nuk i tejkalon frikët dhe shqetësimet e zakonshme, ose nëse frika dhe shqetësimi fillon të ndërhyjë në dimensionin e shkollës, në shtëpi ose lojë, atëherë kjo mund të nënkuptojë se ai ka nevojë për mbështetje nga një profesionist i shëndetit mendor.
Mbani mend, vetëm mjeku ose profesionisti i shëndetit mendor mund të diagnostikojë një gjendje të shëndetit mendor, prandaj mos hezitoni të kërkoni këshilla nga ofruesi juaj i kujdesit shëndetësor, nëse jeni të shqetësuar për fëmijën tuaj.
Shenjat dhe simptomat e ankthit te fëmijët
Simptomat e ankthit mund të jenë të ndërlikuara dhe madje mund të shfaqen shumë kohë pas një ngjarjeje stresuese. Këtu janë disa nga shenjat dhe simptomat e zakonshme:
Fizike:
- Frymëmarrje të shkurtër, dhimbje koke ose ndjesi të fikëti
- Rrahje e shpejt e zemrës dhe nganjëherë presioni i lartë i gjakut
- Ndjenjë nervozizmi, dridhje ose dobësi të këmbëve
- Ndjesi të trazimit të stomakut – ngërçe, diarre ose vizita të shpeshta në tualet
- Probleme me gjumin ose zvogëlim të oreksit
- Tharje e gojës, djersitje e tepërt ose ndjenjë e nxehtësisë.
Emocionale dhe mendore:
- Vështirësi për t'u fokusuar në gjëra – mungesë përqendrimi
- Ndjenja e panikut, nervozizmi ose ndjenja e të qenit në telashe
- Ndjenja e mbingarkesës ose ndjenjë frike
- Ndjenja e të qenit jashtë kontrollit në një situatë
- Ndjenja e lodhjes dhe mërzisë
Ankthi përjetohet ndryshe te të gjithë. Është e natyrshme të ndiheni pak ose më shumë të shqetësuar se të tjerët për të njëjtën situatë.
Fëmijët në ankth priren të kenë nevojë për siguri të vazhdueshme nga prindërit dhe kujdestarët e tyre. Për shkak se ata gjithashtu mund të jenë të qetë dhe të etur për t’i kënaqur të tjerët, ka mundësi që gjendja e tyre mos të vërehet lehtë. Bëhuni vigjilentë ndaj shenjave të ankthit, në mënyrë që nëse është e nevojshme të kërkoni herët ndihmë dhe kujdes për fëmijën tuaj.
Mënyrat për ta ndihmuar fëmijën tuaj të përballojë ankthin
Nëse fëmija juaj ndihet i shqetësuar, gjëja e parë që mund të bëni është t'ia përkujtoni atij se ndjenja e tillë do të kalojë. Kjo do t’u ndihmojë t’i qetësoni ata, gjegjësisht të ndjehen më pak të shqetësuar. Ka gjëra që mund t’i bëni për t’i ndihmuar fëmijët të përballen me ankthin dhe të jenë më të përgatitur.
1. Eksploroni ndjenjën së bashku: Kërkojini fëmijës tuaj t’i observojë ndjenjat e tij të ankthit dhe t'ju tregojë – çfarë ndodh kur ai ndihet i shqetësuar, si ndihet, sa zgjat ndjenja dhe cila mund të jetë arsyeja e ndjenjës së ankthit? Sa më shumë ta kuptojnë ndjenjën dhe të ndihen të sigurt, aq më lehtë mund ta menaxhojnë atë.
2. Zhvendosni fokusin: Për shkak se ata nuk mund t’i kontrollojnë ndjenjat e tyre, fëmijët e shqetësuar shpesh i bëjnë vetes pyetje të cilave nuk mund t’u përgjigjen, si “pse po ndodh kjo” ose “pse mua?” Bërja e pyetjeve të tilla si “Çfarë do të dëshironit të hani për darkë?” mund t'i ndihmojë ata të ndihen të fuqizuar dhe të përqendrohen në të tashmen.
3. Mbështetni shprehi të shëndetshme: Gjumi dhe ngrënia e mirë mund të ndikojnë pozitivisht në ndjenjat e ankthit, pasi shpesh ndihemi të rraskapitur pasi ndihemi të shqetësuar për periudha të gjata kohore. Ekspertët rekomandojnë nëntë deri në 12 orë gjumë natës për fëmijët 6 deri në 12 vjeç. Adoleshentët kanë nevojë për tetë deri në 10 orë në natë. Për ta ruajtur kohën e gjumit, kufizoni kohën para ekranit gjatë natës dhe shmangni mbajtjen e pajisjeve digjitale në dhomën e gjumit.
4. Ndihmojini t’i përdorin shqisat e tyre: Shqisat tona janë mjete të fuqishme për t’i përballuar ndjenjat e panikut, ankthit dhe stresit. Këtu është dhënë një mënyrë e thjeshtë për ta inkurajuar fëmijën tuaj t'i përdorë ato: Kërkojini fëmijës tuaj të ulet rehat dhe ngadalë ta marrë frymë dhe lirojë frymën. Tani kërkojuni atyre të përmendin disa gjëra jo shqetësuese: 4 gjëra që mund t’i shohin, 3 gjëra që mund të dëgjojnë, 2 gjëra që mund t’i nuhasin dhe 1 gjë që mund ta shijojnë.
5. Praktikoni frymëmarrjen me bark: Shpesh kur jemi të shqetësuar frymëmarrja jonë bëhet e cekët, lart në gjoks dhe harrojmë të marrim frymë thellë në bark. Frymëmarrja e barkut është shumë qetësuese dhe na ndihmon ta tërheqim oksigjenin thellë në mushkëri. Këtu është një proces i lehtë me 3 hapa:
- Vendoseni dorën në bark
- Merrni 5 herë frymëmarrje të thella, kaloni 5 sekonda duke marrë frymë dhe 5 sekonda duke e nxjerrë frymën jashtë, merrni frymë përmes hundës dhe lirojeni atë përmes gojës
- Shpjegoni se kur fëmija juaj merr frymë, ai e fryn barkun e tij butësisht si një tullumbace, dhe kur e nxjerr frymën, ajri del ngadalë përsëri si nga tullumbacja.
Kur të kërkoni ndihmë profesionale
Nëse ankthi ndikon në jetën e përditshme të fëmijës suaj, trajtimi profesional mund të bëjë një ndryshim të madh. Ofruesi juaj i kujdesit shëndetësor mund t'ju referojë te një profesionist i shëndetit mendor për një vlerësim dhe këshilla mbi trajtimin që është i duhuri për fëmijën tuaj. Nëse fëmijës suaj i ofrohet këshillim ose terapi përmes bisedës, ai mund të flasë me një profesionist të trajnuar të shëndetit mendor për atë që e ndjen dhe për mënyrat e përballjes.
Si prind, është e rëndësishme të dini se ndjenjat e ankthit të fëmijës suaj nuk janë reflektim i prindërimit tuaj dhe se fëmija juaj nuk po reagon me ankth me qëllim ose për të kërkuar vëmendje. Mund të jetë një situatë stresuese dhe serioze, por me anët të vëmendjes, dashurisë dhe kujdesit tuaj ankthi mund të menaxhohet dhe tejkalohet.