Հասմիկ Բաղդասարյան. քիմիայի վերածնունդ վիրտուալ լաբորատորիաների միջոցով

17-ամյա Հասմիկն ու իր թիմը «Սերունդ առանց սահմանների» մրցույթին մասնակցելով՝ փորձում են գիտությունը հասանելի դարձնել բոլորին՝ անկախ բնակության վայրից, տարիքից և սեռից

Նաիրի Աբրահամյան
Հասմիկն իրենց դպրոցի քիմիայի լաբարատորիայում քիմիական փորձ է անում։
UNICEF/Anush Babajanyan VII
07 Մարտ 2021

Մինչ իր թիմը պատրաստվում է VR Labs ստարտափը ներկայացնել «Սերունդ առանց սահմանների» մրցույթի ժյուրիին` թիմի տասնվեցամյա անդամ Հասմիկ Բաղդասարյանն իրեն պահում է հավաք և կենտրոնացած: Հայացքը բարձրացնում է իր գրառումներից և ժպտում` հուզմունքի թեթև արտահայտությամբ: Ուշադրության կենտրոնացումից ճակատը կնճռոտում է, բայց աչքերը պայծառ են սպասումից և հուզմունքից:

Հասմիկը և նրա թիմակիցները` Կարենը (17տ.), Լուսինեն (18տ), Սաթենիկը (18տ), Ռուբենը (18տ), վիրտուալ լաբորատորիաների վրա սկսեցին աշխատել ուսումնական տարվա սկզբից, երբ անդամակցեցին դպրոցի «Կանաչ քիմիա» ակումբին: «Ակումբի նպատակն է աշխարհում գտնել խնդիր, որ կապված է քիմիայի հետ, և փորձել լուծել այն: Մեր խումբն ընտրեց կրթությունը»,- ասում է Հասմիկը: Նա և իր թիմակիցները հաճախում են Երևանի «Այբ» մասնավոր դպրոցը, որն ունի քիմիայի գերժամանակակից լաբորատորիա: «Իմ նախկին դպրոցը նման բան չուներ: Իրականում Երևանի շատ դպրոցներ և գյուղերի դպրոցների մեծ մասը չունեն միջոցներ նույնիսկ սովորական լաբորատորիայի համար»,- մեկնաբանում է Հասմիկը:

Հասմիկը և իր թիմը համատեղ քիմիական փորձ են անում իրենց դպրոցի լաբարատորիայում։
UNICEF/ Anush Babajanyan VII

Իսկ ի՞նչ լուծում են առաջարկում երիտասարդները։ Առաջարկում են ավագ դպրոցի քիմիայի ուսումնական ծրագիրը` փորձարկումները և ամենն իրականացնել և բոլորին հասանելի դարձնել վիրտուալ իրականության ակնոց-ականջակալներով: «Մենք ուսումնասիրեցինք մի քանի տարբերակ, որոնք փոխարինում են լաբորատոր փորձարկումներին, այդ թվում` սոցիալական ցանցերում տեսանյութերի տեղադրում, աշակերտների համար տնից մարտահրավերների կազմակերպում և նույնիսկ շարժական քիմիական լաբորատորիա»,- մեջբերում է թիմակից Սաթենիկ Հարությունյանը: Ի վերջո, հանգեցին նրան, որ առաջ գնալու ամենամատչելի, ուսուցողական և արդիական ճանապարհը վիրտուալ իրականությունն է: Հասմիկն ավելացնում է. «Մի բան է` դիտել ուսուցչիդ կողմից արվող փորձարկումը, ինչպես ընդունված է դպրոցների մեծ մասում, և մեկ այլ բան` երբ ինքդ ես դա անում»:

Նա ընդունում է, որ վիրտուալ իրականությունը երբեք չի կարող լիովին փոխարինել իրական, կենդանի փորձարկումներին, բայց պարզաբանում է.

Հասմիկն ընկերուհիների հետ փորձարկում է VR ակնոցները։
UNICEF/Anush Babajanyan VII

«Շատ դպրոցներ չունեն նույնիսկ տարածք քիմիայի լաբորատորիայի համար, ուր մնաց ֆինանսական միջոցներ կահույքի, սարքավորումների, նյութերի և օդափոխության համար: Հատկապես հեռավոր մարզերի դպրոցների համար, որտեղ աշակերտների թիվն այնքան էլ մեծ չէ, կարծում ենք, սա կլինի այլընտրանք, որն իսկապես ոգևորություն կառաջացնի աշակերտների մոտ»:

VR Labs-ը «Սերունդ առանց սահմանների» հայկական երիտասարդական մրցույթի հաղթողներից է: Դրամաշնորհը ստանալուց և «Սերունդ առանց սահմանների» մենթորների հետ աշխատելուց մի քանի ամիս անց նրանք ներկայացնում են իրենց առաջընթացը: Հասմիկը և VR Labs-ի իր թիմակիցները հավասարակշռված ու վստահ պատասխանում են ժյուրիի հարցերին` իրենց հետազոտական գործընթացի, մարտահրավերների, ժամկետների և հետագա քայլերի վերաբերյալ:

Հասմիկը, թերևս, ամենացածրախոսն է խմբում, սակայն արտահայտում է խորիմաստ մտքեր` գրավելով թիմակիցների և ժյուրիի անդամների ուշադրությունը: Նա ոգևորված խոսում է այն մասին, թե ինչպես պետք է սկսեն հանդիպումներ կազմակերպել ՀՀ կրթության և գիտության նախարարության հետ, երբ պատրաստ լինի իրենց առաջին նախատիպը:

Երբ հարցնում են, թե ով է համակարգելու նախարարության հետ իրենց հանդիպումները, Հասմիկը պայծառացած աչքերով ասում է. «Իհարկե մենք»,- այնուհետև շարունակում է մեկնաբանել. «Մեր մենթորները մեզ ուղղություն են տվել` ինչպես ընտրել ծրագիրը, ինչպես կառավարել մեր ժամանակը, ինչպես մտածել բիզնես մոդելի մասին, սակայն մենք ենք պարտավոր իրականացնել այդ ամենը, և մենք պատրաստ ենք»:

Հասմիկի հայրը իրենց տան այգում իր երկու աղջիկների հետ խնամում է ընտանիքի թռչուններին։
UNICEF/Anush Babajanyan VII

Հասմիկին ոգեշնչում է իր հայրը՝ Արսենը: «Հայրս ինքնուրույն է հասել ամեն ինչի», - ասում է նա` հպարտությունից պայծառանալով: «Նա շատ հաջողությունների է հասել և միշտ ձգտում է լինել և անել ավելի լավը: Նա բարի է և մտածում է ուրիշների մասին»:

Հիացմունքը, կարծես, փոխադարձ է: «Մենք հպարտանում ենք նրանով, մանավանդ որ նրանց թիմը շահեց «Սերունդ առանց սահմանների» դրամաշնորհը և սկսեց իրականացնել ծրագիրը», - ժպտալով ասում է Արսենը: «Բայց, ի վերջո, կարևորը ծրագրի արդյունքը չէ. կարևորն այն հմտություններն են, որ նա սովորում է, և այն վստահությունը, որ ձեռք է բերում: Նա ինքը կորոշի, թե որ ճանապարհով կգնա: Ինչ էլ նա ընտրի, մենք կաջակցենք նրան»:

Հասմիկն ուզում է փաստաբան դառնալ, բայց շատ է կարևորում նաև բնագիտությունը:

Հասմիկն իրենց տան այգում իր փոքր քրոջը սովորեցնում է հեծանիվ քշել։
UNICEF/Anush Babajanyan VII

«Քիմիա, կենսաբանություն, ֆիզիկա․դրանք մեզ ուղղակիորեն շրջապատում են: Դրանք ամենուր են: Որևէ բանի քիմիական կազմությունն իմանալը միայն դասարանում չէ, որ պետք է գալիս: Այն կարող է օգտակար լինել կյանքում: Այնքան շատ հնարավորություններ կան դրական ազդելու մեր համայնքի, երկրի և աշխարհի վրա, եթե ունենանք բնագիտության մասին ճիշտ գիտելիքներ և հետաքրքրասիրություն»:

 

Հասմիկը նկատել է, որ ավագ դպրոցում աղջիկները հակված են հումանիտար առարկաներին, իսկ տղաներն ավելի շատ հետաքրքրվում են կիրառական գիտություններով: Օրինակ` իրենց ֆիզիկայի դասարանում կար 14 տղա և երկու աղջիկ: «Մի պահ, հատկապես, երբ մեջս պայքար կար առարկայի հետ, սկսեցի մտածել` արդյոք տղաներն իսկապես բնածին ավելի լավ են դրանից», - խոստովանում է նա, բայց արագ ուսերը թոթվում. «Իհարկե, այդպես չէ»:

Նա հույս ունի, որ վիրտուալ լաբորատորիաները կարող են գիտությունը հասանելի դարձնել բոլորին՝ անկախ աշխարհագրական դիրքից, տարիքից, սեռից և այլ հանգամանքներից, բայց նաև նշում է, որ եթե խոսքը գնում է բնագիտական, ճարտարագիտական, ինժեներական և մաթեմատիկա (ԳՏՃՄ) առարկայախմբում աղջիկների ուժեղացման մասին, ապա դա պետք է սկսել տնից: «Իրոք», - ասում է նա` նայելով պարտեզին, որտեղ խաղում են քույրն ու եղբայրը, - «դա սկսվում է վաղ տարիքից: Դա այն ձևն է, որով ես շփվում եմ փոքր քրոջս հետ, այն արժեքներն ու գաղափարներն են, որոնք ես փոխանցում եմ նրան իմ խոսքով և արարքներով»: