Երեխաների իրավունքների մշտադիտարկում (ԵԻՄ/CRM)
Արձանագրելով առաջընթացը՝ յուրաքանչյուր երեխայի համար
- Հասանելի է նաև:
- Հայերեն
- English
Խնդիրը
Երեխաների իրավունքների մշտադիտարկման համապարփակ համակարգ չի ներդրվել
Հայաստանը, վավերացնելով Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիան, պարտավորվել է ձևավորել մշտական մարմին կամ մեխանիզմ, որը կնպաստի երեխայի իրավունքների ոլորտում պետության գործողությունների համակարգմանը, մշտադիտարկամանն ու գնահատմանը, ինչպես նաև՝ կոնվենցիայի վերաբերյալ պարբերական հաշվետվողականությանը։ Երեխայի իրավունքների մշտադիտարկման (ԵԻՄ) համակարգը հենց այն հարթակն է, որը հնարավորություն է տալիս պետություններին կոորդինացնելու երեխաների իրավիճակի վերաբերյալ բազմաբնույթ տվյալների հավաքագրումը, վերլուծությունն ու օգտագործումը՝ ապահովելով փաստական հիմքեր երեխայի լավագույն շահի տեսանկյունից քաղաքականության և օրենսդրության բարելավման և արդյունավետության բարձրացման համար:
2005 թվականին Հայաստանում ձևավորվել է «Երեխաների իրավունքների պաշտպանության ազգային հանձնաժողովը» (կանոնադրությունը վերանայվել է 2012 թվականին), որի նպատակը երեխայի իրավունքների և շահերի պաշտպանության պետական քաղաքականության ապահովմանը նպաստելն է: Այդուհանդերձ, Հանձնաժողովի խորհրդակցական կարգավիճակը, մասնագիտական, գործավարական և փորձագիտական աջակցության պակասը արգելակել են վերջինիս արդյունավետ աշխատանքը:
Չնայած Հայաստանում մեկնարկել են ոլորտային մի շարք բարեփոխումներ, որոնց հիմքում ամրագրվել է երեխայակենտրոն մոտեցումների զարգացումը՝ առկա տեղեկատվական համակարգերում էական փոփոխություններ տեղի չեն ունեցել, և երեխաների իրավունքների մշտադիտարկման համապարփակ համակարգ այդպես էլ չի ներդրվել:
Երեխաների իրավունքների մշտադիտարկման համակարգի ներդրումն առավել արդիական է դառնում՝ հաշվի առնելով Հայաստանի Հանրապետության հանձնառությունը Կայուն զարգացման նպատակների ազգայնացման, ինչպես նաև երեխայի իրավունքների պաշտպանության միասնական տեղեկատվական շտեմարանի ստեղծման ուղղությամբ (ամրագրված ՀՀ-ում երեխայի պաշտպանության 2017-2021 թվականների ռազմավարական ծրագրում և Երեխայի իրավունքների մասին ՀՀ օրենքի նոր նախագծում): Նորաստեղծ համակարգը պետք է ընդգրկի երեխայի իրավունքների ողջ շարքը՝ կյանքի ու առողջության իրավունքից մինչև մշակութային և մասնակցության իրավունք (ինչպես դրանք սահմանված են ՄԱԿ-ի Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիայում): Երեխաների իրավունքների մշտադիտարկման գործունակ մեխանիզմը, ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի հետ ուղղակիորեն կապակցվելու և հստակ աշխատանքային խումբ ունենալու դեպքում, թույլ կտա հասնել քաղաքականության մշակման ու որոշումների կայացման ոլորտում միջգերատեսչական արդյունավետ համագործակցության՝ թիրախավորելով մանկական աղքատությունն ու անհավասարությունը, սոցիալական ներառման ու ծառայությունների հասանելիության խնդիրները, ինչպես նաև կնպաստի ծախսարդյունավետ բյուջետավորմանը, կոռուպցիայի հաղթահարմանն ու առավել խոցելի ու անտեսված երեխաների կարիքների հասցեագրմանը:
Լուծում
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի Հայաստանի գրասենյակը ներգրավված է կառավարության համապատասխան գերատեսչությունների, այդ թվում՝ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հետ, երեծաների իրավունքների մշտադիտարկման համակարգի ստեղծման վերաբերյալ շարունակական երկխոսության մեջ. այն կօգնի բարելավել ու ներդաշնակեցնել տվյալների հավաքագրման հատվածականությունն ու կրկնակումը, երեխայի իրավունքների պաշտպանության ձևավորվելիք միասնական շտեմարանի գործուն աշխատանքն ու կիրառականությունը: Սահմանվել են հետևյալ խնդիրները.
Երեխայի իրավունքների վրա հիմնված հայեցակարգերի և երեխաների վիճակի մշտադիտարկման ներառում հիմնական օրենսդրական շրջանակներում:
Բավարար միջոցներով զինված ու ազդեցիկ իրավունքների մշտադիտարկման կոորդինացնող մարմնի ձևավորում:
Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի ու հասարակական կազմակերպությունների կողմից արտաքին անկախ մշտադիտարկման հզորացում և նրանց հետ գործընկերության հաստատում:
Պետական կառավարման բոլոր մարմիններում երեխայի իրավունքների վերաբերյալ վիճակագրության բարելավում և աջակցություն վարչական տվյալների ներդաշնակեցմանն ու միջազգային չափանիշներին համապատասխանեցմանը:
Ի հավելումն այս աշխատանքների՝ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի Հայաստանի գրասենյակը աջակցում է երեխաների կարիքների վերաբերյալ տվյալների պարբերական հավաքագրմանն ու վերլուծությանը: Միասնական ջանքերի արդյունքում ստեղծվել է երեխայակենտրոն կայուն զարգացման նպատակների վերաբերյալ տվյալների շտեմարան, որը, հենվելով առկա վերաբերելի տվյալների վրա, կծառայի որպես փաստական հիմք որոշումների կայացման ու քաղաքականությունների մշակման համար:
Ազդեցություն
Ազգային մակարդակում երեխաների բարեկեցությանն ու իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված քաղաքականությունների արդյունավետության բարձրացման շնորհիվ՝ գործուն ԵԻՄ համակարգը կօգնի ավելի լավ արդյունքներ ապահովել Հայաստանում երեխաների համար: Այն կնպաստի ազգայնացվող երեխայակենտրոն ԿԶՆ-ների իրականացմանը, երեխաների համար ծառայությունների տրամադրման գործընթացների բարելավմանն ու կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների իրավունքների պաշտպանությանը:
Երեխաների իրավունքների մշտադիտարկման համակարգը հնարավորություն կտա ներդաշնակեցնել երեխաներին վերաբերող հայեցակարգերն ու տեղեկատվական համակարգերը, ինչպես նաև տվյալների գեներացումը, վերլուծությունն ու օգտագործումը: Միասնական շտեմարանի տվյալները կծառայեն ապացուցահեն պլանավորմանը, ըստ ոլորտների՝ երեխաների կարիքները հաշվի առնող բյուջետավորմանն և համաձայնեցված որոշումների կայացմանը:
Միասնական շտեմարանը թույլ կտա կառավարությանն արագացնել ու չափել երեխաների իրավունքների վերաբերյալ բարեփոխումների առաջընթացը՝ հաշվետու լինելով խորհրդարանին, միջազգային գործընկերներին ու հանրությանը:
