Առողջապահություն և սնուցում
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ն աշխատում է Առողջապահության նախարարության հետ՝ բարելավելու երեխաների և կանանց առողջության ու սնուցման վիճակը՝ առաջնահերթությունը տալով ամենախոցելի խմբերի կարիքներին
- Հասանելի է նաև:
- Հայերեն
- English
Մանկան առողջություն. իրավիճակը Հայաստանում
Հայաստանում վերջին տասնամյակներում մանկական մահացության ցուցանիշը կրկնակի նվազել է՝ շնորհիվ Առողջապահության նախարարության ու գործընկերների գործադրած ինտենսիվ ջանքերի, որոնք ուղղված են երեխաների առողջական վիճակի բարելավմանը։
Այսուհանդերձ, վերջին երեք տարվա ընթացքում նկատվում է որոշակի լճացում։ Վաղ նորածնային մահացությանը բաժին է ընկնում նորածինների մահվան դեպքերի 70 տոկոսը։ Անցած չորս տարվա ընթացքում չի գրանցվել հետնորածնային (հետնեոնատալ) մահացության նվազում։ Նկատելիորեն ավելացել է մեռելածինների քանակը. 2005 թվականին՝ 358, իսկ 2016 թվականին՝ 699 դեպք։
Վաղ նորածնային մահացությանը բաժին է ընկնում նորածինների մահվան դեպքերի 70 տոկոսը։
Հայաստանում երեխաների առողջության ճանաչված հիմնական հիմնախնդիրներից մեկը տրավմաներն ու վնասվածքներն են։ Վնասվածքների ու տրավմաների պատճառների, ինչպես նաև դրանց, ըստ տարիքի ու սեռի, տարանջատելու վերաբերյալ հուսալի վիճակագրական տվյալների պակաս կա, ինչը խոչընդոտում է համակարգային և նպատակային միջամտությունների մշակմանն ու իրականացմանը։ Տնայցերի համակարգը հիմնականում բժշկական/ բուժական ուղղվածություն ունի, և չկան հիվանդությունների կանխարգելման արդյունավետ մեխանիզմներ և հասցեական խորհրդատվություն մայրական ու մանկական առողջության և սնուցման խնդիրների վերաբերյալ։
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի աշխատանքը
- Մանկական մահացության ու մինչև հինգ տարեկան երեխաների մահացության գործակիցների զգալի բարելավում. մահվան դեպքերի քանակը գրեթե կիսով չափ կրճատվել է 1990 թվականից ի վեր.
- 2002 թվականին արձանագրվեց պոլիոմիելիտի վերացում, երկիրը ճանաչվեց որպես «Պոլիոմիելիտից ազատ գոտի».
- 2006 թվականին Հայաստանը ճանաչվել է որպես կերակրի աղի համընդհանուր յոդացման միջոցով յոդի դեֆիցիտի խնդիրը հաղթահարած երկիր.
- 2009 թվականից ի վեր երկրում չի գրանցվել կարմրուկի որևէ դեպք.
- Կառավարությունը հանձն է առել պատվաստանյութերի գնման ծախսերի կատարման հիմնական պատասխանատվությունը.
- 2016 թվականին Հայաստանը ճանաչվել է մորից երեխային ՄԻԱՎ-ի փոխանցումը վերացրած երկիր.
- Ներդրվել են առողջության առաջնային պահպանման հաստատություններում և հիվանդանոցներում մանկահասակ երեխաների խնամքի չափորոշիչներ։
Մանկան սնուցում. իրավիճակը Հայաստանում
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի և Առողջապահության նախարարության անցած տարիների ջանքերը նպաստել են թերաճության մակարդակը գրեթե կիսով չափ կրճատելուն ու բացառապես կրծքով կերակրման մակարդակը 30 տոկոսով բարձրացնելուն։
Միևնույն ժամանակ՝ պակաս ուշադրություն է դարձվել երեխաների գերքաշության և գիրության կանխարգելմանը։ Հայաստանի ժողովրդագրության և առողջության հարցերի 2015-16 թվականների հետազոտությունը (ՀԺԱՀ) բացահայտեց մինչև 5 տարեկան երեխաների շրջանում գերքաշություն ունենալու տարածվածություն ցուցանիշը 14 տոկոս է, ինչը ցույց է տալիս վերջին տասնամյակում այս ցուցանիշի աճի միտումը (2005 թվականին՝ 11 տոկոս)։
Հայաստանում մինչև 5 տարեկան երեխաների 14 տոկոսը գերքաշություն ունի:
Ծայրահեղ աղքատ տնային տնտեսությունների երեխաները, գյուղական շրջանների երեխաները և այն երեխաները, որոնց մայրերն ունեն միայն հիմնական կրթություն, ենթակա են գերքաշության ավելի բարձր ռիսկի։
Չնայած նախածննդյան խնամքի մեծ ծածկույթին՝ հղի կանայք չեն հետևում ճիշտ սնվելու կանոններին:
Առկա տվյալները ցույց են տալիս հղի կանանց շրջանում վատ սնվելու/թերի սննդակարգի սովորություն և միկրոտարրերի դեֆիցիտի լայն տարածվածություն. սակավարյունության վերաբերյալ տարբեր աղբյուրներից ստացված տվյալները տատանվում են 12 տոկոսից մինչև 60 տոկոս միջակայքում (հղի կանանց 60 տոկոսը չի ընդունել երկաթի, իսկ 50 տոկոսը՝ ֆոլաթթվի հավելումներ, հղի կանանց 60 տոկոսի սննդակարգն ունի երկաթի, իսկ 66 տոկոսը՝ ֆոլաթթվի պակաս)։
Սա մասամբ տեղի է ունենում առողջապահական ծառայություններ մատուցողների կողմից ոչ բավարար ուշադրության ու հղի կանանց կողմից սննդային հավելումներ ընդունելու նկատմամբ ավանդական համոզմունքների/ դժկամության պատճառով։
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի աշխատանքը
- Երեխաների սնուցման վիճակի բարելավում, ինչի արդյունքում կիսով չափ կրճատվել է թերաճությունը՝ 19 տոկոսից մինչև 9 տոկոս.
- Կրծքով սնուցման պրակտիկայի բարելավում՝ վերջին հինգ տարվա ընթացքում բացառապես կրծքով սնուցման մակարդակի աճով՝ 35 տոկոսից մինչև 45 տոկոս.
- 2014 թվականին Ազգային ժողովն ընդունեց «Երեխաներին կրծքով սնուցման խրախուսման և մանկական սննդի շրջանառության մասին» օրենքը.
- Կառավարությունը մշակեց և հաստատեց երկու կարևոր քաղաքական փաստաթղթեր՝ Երեխաների սնուցման բարելավման հայեցակարգ և Կրծքով սնուցման խրախուսման ռազմավարություն.
- Երեխայի սնուցման հսկողության էլեկտրոնային համակարգի մշակում և ներդնում, ինչը հնարավորություն է տալիս պարբերաբար հավաքագրել ու վերլուծել տվյալները.
- Սնուցման հարցերով խորհրդատվության ներառումը տնային այցերի ու ծնողների կրթության համակարգերում.
