Դեղատան քարտեր տեղահանված հղի կանանց և մանկահասակ երեխաների մայրիկների համար
Քարտերը կօգնեն մայրերին պատրաստվել նոր երեխայի ծնվելուն և մինչև մեկ տարեկան երեխաների խնամքի համար անհրաժեշտ իրեր գնել:
- Հասանելի է նաև:
- Հայերեն
- English
26-ամյա Աննա Ազիզյանը, չնայած այսքան երիտասարդ տարիքին, արդեն երկու անգամ անցել է տեղահանման բարդ ճանապարհով՝ հետևում թողնելով իր հայրենի համայնքը. իր բնակարանը, որ կորցրել էր դեռ 2020թ-ին և իր հայրական տունը, որ կորցեց 2023թ-ին:
2023 թվականի սեպտեմբերի 28-ին ընտանիքը՝ Աննան, ամուսինը, մանկահասակ երեխան, ամուսնու քույրը երեք օր ճանապարհ անցնելուց հետո են միայն հասել Հայաստան: Երիտասարդ կինը նշում է, որ ուղեղը ջնջել է այդ հիշողությունը, որովհետև այդպես ինքնապաշտպանվում է, այդպես մերժում է իր բնորոշմամբ՝ դժոխքի ճանապարհը:
Աննան հիմա ապրում է Երևանում վարձակալած բնակարանում: Ընտանիքը փոքր չէ՝ ամուսինը, երեքուկես տարեկան որդին՝ Մոնթեն, սկեսուրն ու սկեսրայրը: Նոյեմբերին իմացել է, որ երկրորդ երեխայի է սպասում. անսպասելի էր: Դեռևս հակասական զգացողություններ է ունենում, տագնապներ, հատկապես՝ բարձր ձայներ լսելիս:
Քիչ է ժպտում, բայց երբ ապագա բալիկի համար գնումներ էր անում, յուրաքանչյուր իր հետևողական էր ընտրում և ոգևորությամբ: Մոնթեն դեռ փոքր է, բայց մայրը պատմել է, որ քույր կամ եղբայր է ունենալու, ցույց է տվել ուլտրաձայնային հետազատության նկարը, և առաջնեկը որոշել էր ուղեկցել մայրիկին գնումներ անելիս:
ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի և ԱՄՆ կառավարության ֆինանսավորմամբ, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը, համագործակցելով ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության և «Հայ առաջադեմ երիտասարդություն» ՀԿ-ի հետ, հակամարտությունից տուժած բոլոր հղի կանանց և մինչև 1 տարեկան երեխա ունեցող կերակրող մայրերին տրամադրում է 25,000 դրամ արժողությամբ դեղատան քարտեր: Ի դեպ, հղի ու 0-6 ամսական երեխա ունեցող կանաք երկու անգամ աջակցություն կստանան:
Քարտերի հետ կանայք նաև ստանում են իրազեկման նյութեր՝ կնոջ առողջության պահպանման, ծնողավարման, կրծքով կերակրման կարևորության, առողջ սնուցման և այլնի վերաբերյալ, ինչպես նաև գործընկերոջ կողմից իրազեկվում են վաուչերի օգտագործման, խանութների ցանկի, բողոքարկման ու ռիսկային իրավիճակներում ահազանգման մեխանիզմների մասին:
«Թվում է՝ Մոնթեն էլ է փոքր, պիտի որ հիշեի, թե նորածիններին ինչեր են անհրաժեշտ, բայց այնքան բան է փոխվել», - ասում է Աննան ու դեղատան աշխատակցի օգնությամբ փորձում հասկանալ, թե ինչ առաջին անհրաժեշտության իրեր է պետք ձեռքբերել:
Գրեթե չորս ամսական է հղիությունը, այդ պատճառով այս շրջանի համար վիտամիններ և այլ անհրաժեշտ ապրանքներ է վերցնում, որ նշանակել է բժիշկը: Մոնթեն ողջ ընթացքում օգնում էր մայրիկին և փորձում էր տրամադրությունը բարձր պահել, անգամ ընտրում էր իր համար խաղալիքներ, սակայն տղային անհրաժեշտ հագուստ, և կենցաղային իրեր Աննան վերցրել էր նախորդ գնումների ժամանակ, երբ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ից հագուստի վաուչեր էր ստացել:
ՄԱԿ-ի Արտակարգ իրավիճակների արձագանքման կենտրոնական հիմնադրամի, ԱՄՆ կառավարության և Եվրոպական ներդրումային բանկի ֆինանսավորման շնորհիվ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը, համագործակցելով ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության և «Հայ առաջադեմ երիտասարդություն» ՀԿ-ի հետ Հայաստան ժամանած 0 – 9 տարեկան (ներառյալ) բոլոր փախստական երեխաներին, ինչպես նաև հաշմանդամություն ունեցող բոլոր փախստական երեխաներին Երևանում և բոլոր մարզերում տրամադրում է 25 հզ դրամ արժողությամբ մեկանգամյա հագուստի վաուչեր:
«Այս անգամ շատ հետաքրքիր համագործակցության շերտեր ունեցանք: Նախ, ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամը հիմնվեց ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի կողմից արդեն իսկ փորձարկված ու գործող վաուչերային աջակցության մեխանիզմների վրա՝ ավելացնելով նոր թիրախ խումբ ու մեկտեղելով ֆինանսական ռեսուրսները: Սա թույլ տվեց աջակցությունը տրամադրել համակարգված, միանման ու կանխատեսելի կերպով՝ խնայելով ժամանակն ու ռեսուրսները, հատկապես ադմինիստրատիվ ծախսերի տեսանկյունից: Նաև աշխատեցինք ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի ու ՀՀ առողջապահության նախարարությունների հետ, որպեսզի հայտնաբերենք բոլոր հղի կանանց բժշկական կենտրոնների միջոցով, հաշվի առնելով իրենց մասին սահմանափակ տվյալները և աջակցություն ստանալու համար պարտադիր շահառուի համաձայնության պահանջը»,- նշեց ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի սոցիալական քաղաքականության բաժնի ղեկավար Արմենուհի Հովակիմյանը:
Մոնթեն արդեն մանկապարտեզ է գնում ու Աննան, որ հիմա չի աշխատում, շատ ժամանակ ունի հանգստանալու, մտքերը իմի բերելու համար: Ծննդավայրը լքելու պահին ժամանակ չի եղել շատ հագուստներ վերցնելու՝ չնայած փորձել է հենց երեխայինը առաջինը վերցնել, բայց տաք գուլպաների, ներքնահագուստի ու սրբիչների կարիք ուներ: Անգամ հիմա վարձակալած տան յուրաքանչյուր կենցաղային իր բարեկամների շնորհիվ է հայտնվել այդտեղ:
«Մոնթեի համար գնումներ եմ արել, որոնք հիմա եմ հասկանում, որ պետքական են, որովհետև, տեղահանության ժամանակ չես կարողանում գիտակցել՝ ո՞րն է ավելի կարևոր, ուր ես գնում, ինչն ես օգտագործելու: Հաճախ պիտանելիության տեսանկյունից անկարևորն ես ընտրում, այն, ինչ այդ պահին ձեռքիդ տակ կընկնի, հետո հասնում ես տեղ ու հասկանում, որ երեխադ տանը հագնելու ոչինչ չունի»:
Վաուչերի օգնությամբ կարողացել է գնել իր ցուցակում ներառված իրեր, որ չի կարողացել հետը բերել:
«Ցանկացած օգնություն այս շրջանում տեղահանված մարդու համար կարևոր է ոչ միայն ֆինանսական, այլ նաև՝ հոգեբանական տեսանկյունից, քանի որ սա նշանակում է բռնել տվյալ մարդու ձեռքը, ցույց տալ, որ մենակ չէ: Երբ իմացա, որ Մոնթեի համար կարող եմ գնումներ անել, շատ ուրախացա, որովհետև բաներ կան, որոնց ձեռքերդ չեն հասնում»:
Աննան Երևանում տեղաշարժվում է քարտեզի օգնությամբ. սա իր քաղաքը չէ, այստեղ լիքը բաներ օտար է ու բացահայտման կարիք ունի, իսկ Աննան, իր պատմելով՝ բաց մարդ չէ ու իր համար հեշտ չէ ընկերներ ձեռքբերելը, նոր ծանոթություններ հաստատելը: Երբեմն թերթում է իր քաղաքի նկարները, հիշում, թե ինչպես են ամուսնու հետ պսակադրվել եկեղեցում, ինչպես են դժվարությամբ բնակարան գնել ու մտածում է, որ լավ է վարձով բնակարանում ապրելը. կորցնելու վտանգ չկա:
«2020 թվականին, երբ հուժկու ձայներ լսեցի, չհասկացա՝ ինչ է կատարվում: Մոնթեն մի քանի ամսական էր, ամուսինս մեկ այլ քաղաքից զանգեց ու ասաց, որ պետք է ապաստարան գնալ: 2023-ին արդեն ծանոթ ձայներ էին, գիտեի, որ պետք է նկուղ վազել: Նեղ, խոնավ ապաստարանում փոքր երեխայի հետ, որը շրջափակման մեջ է գտնվել, շատ դժվար է, բայց գոնե հարմար էր, չնայած վախը չէր անցնում»:
2020 թվականին տեղահանված մարդկանց համար անվճար հոգեբանական աջակցության կուրսեր էին անցկացվում, ու Աննան 12 հանդիպում է ունեցել հոգեբանի հետ, երկար ճանապարհ անցնելուց հետո միայն վերականգնվելու փորձ արել: Դժվար է գիտակցաբար և հոժարակամ ընդունել, որ մի խնդիրը դեռ չհաղթահարած՝ երկրորդն է պատուհասելու, բայց կինը հիմա էլ, չնայած անորոոշ իրավիճակին, չի ընկճվում ու փորձում է անգամ այս ամենի մեջ մի լավ բան գտնել:
«Գիտե՞ս երբ եմ ինձ հուսադրում ու հասկանում, որ լավ եմ պրծել, երբ նայում եմ շուրջս ու հասկանում եմ, որ ամուսինս ողջ է: Այդ ժամանակ ամեն ինչ հավասարվում է զրոյի, ամեն ինչ դառնում է անկարևոր: Այնքան ընտանիքներ կան, որտեղ կորուստներ են, մարդ կա, որ երեք հարազատի է կորցրել, ես ինչպես կարող եմ բողոքել ու նեղվել»:
Աննայի ամուսինը և ծնողները արդեն աշխատանք ունեն, ինչը ընտանիքի սոցիալական վիճակի բարելավման հույս է տալիս, իսկ նա դե հղիության սկզբնական շրջանում է, երկար քնի ու հանգստի կարիք է ունենում:
«ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի մանդատի կենտրոնում կանայք են և նրանց վերարտադրողական առողջությունը՝ հատկապես երբ խոսքը հակամարտությունից տուժած կանանց մասին է։ Իսկ հակամարտությունների ժամանակ անհամաչափ տուժում են հատկապես հղի կանայք, կերակրող կանայք։ Այդ առումով, մեր ֆինանսավորմամբ և ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի միջոցով իրականացված ծրագիրը, որով բռնի տեղահանված բոլոր հղի կանանց և մինչև 1 տարեկան երեխա ունեցող կերակրող մայրերին դեղատան քարտեր են տրամադրվում, նրանց հոգսը գոնե մի փոքր թեթևացնելու, երեխայի ծննդյանը պատրաստվել օգնելու փորձ է», -
«Հղիության շրջանում կանայք հոգատարության և առանձնակի ուշադրության կարիք են ունենում: Օրինակ, ես անդադար քնել եմ ուզում և որևէ մեկն ասում է՝ ես Մոնթեին կնայեմ, քնիր, դրանից լավ օգնություն չկա: Հորմոնալ փոփոխություններ ենք ունենում և հիմա այս ամենին գումարվել է նաև տեղահանությունը ու անորոշությունը: Մեր տան մյուս անդամները գոնե աշխատանք ունեն, չեմ պատկերացնում այն մարդկանց վիճակը, որտեղ երեխաներ պետք է ծնվեն, բայց մարդիկ դեռ աշխատանք են փնտրում ու չգիտեն՝ ումից օգնություն ակնկալել: Փոքր օգնություն չկա. ձեռք մեկնելը արդեն մեծ բան է: Երբ քեզ աջակցում են, որ կարևոր մարդու ծնվելուն պատրաստվես, մի ուրիշ կերպ տրամադրությունդ փոխվում է, նորից ուզում ես կյանք վերադառնալ, մտածել, որ պատասխանատվություն վերցնելիս՝ քո կողքին կանգնած են, անգամ անծանոթ մարդիկ»:
Աննան ասում է,որ հիմա իրավիճակը, որում գտնվում է, կարելի է բնորոշել մեկ բառով՝ պատասխանատվություն, արդեն երկու երեխայի հանդեպ: Ինքը որոշել է չմոլորվել կյանքում՝ չնայած քաղաքում հաճախ է մոլորվում ու իրեն հարազատ տեղն այդպես էլ չի գտնում:
