Valideynlər üçün Əsas Biliklər: Uşağınızın psixi sağlamlığının gücləndirməsi yolları
Uşağınızın psixi sağlamlığını gücləndirmək üçün məsləhətlər.
- Available in:
- English
- Azərbaycanca
Uşağınızın psixi sağlamlığının gücləndirməsi yolları: Valideynlik üzrə mini "master klass".
Yeni doğulan uşaqlar böyük bir çox iş deməkdir və yeni övladları olan valideynlər çox sayda müxtəlif emosiyalar yaşayırlar. Onlar sevinc, pərtlik, yorğunluq və əsəbilik hiss edirlər. Yeni doğulan uşaqla bağlı qarışıq hisslərdən qorxmaq üçün heç bir səbəb yoxdur. Salam, Mən doktor Liza Damuram və bu körpə övladınızın psixi sağlamlığının formalaşdırılması yolları haqqında mənim mini “master-klass”-ımdır.
Mən valideyn olacağam. Emosiyalar və stress baxımından nə gözləməliyəm?
İlk dəfə valideyn olmaq nəhəng bir keçiddir. Bu, etdiyiniz hər şeyi dəyişəcək. İndi həyatınızın hər aspekti fərqli olacaq. Stress haqqında bildiklərimizdən biri də odur ki, stress, yeni şərtlərə uyğunlaşmaq məcburiyyətində qaldığımız zaman ortaya çıxır. Yeni doğulan uşağa uyğunlaşmanın özü də yeni bir vəziyyətdir. Odur ki, stressi gözləyin. Bu nəyinsə yanlış getdiyi demək deyil. Bu, sadəcə sizin valideyn olmağa getdikcə alışmağınız deməkdir. Vaxt keçdikcə bu iş daha asan olacaq.
Hansı mərhələdə övladımın psixi sağlamlığı haqqında düşünməyə başlamalıyam?
Siz, övladınızın psixi sağlamlığı haqqında onunla görüşdüyünüz andan düşünməyə başlamalısınız. Lap əvvəldən övladınız sizdən sevgi, nəyisə öyrənməyi və onu qorumağınızı gözləyəcək. Övladınıza qarşı isti və nəvaziş dolu münasibət bəslədiyiniz, ona özünü müdafiə altında hiss etməsinə kömək etdiyiniz zaman, eləcə də, övladınıza pərişan olanda təsəlli verəndə və dünyanı kəşf edərkən kömək edəndə, siz onun ömürlük psixi sağlamlığının təməlini qoymus olursunuz.
Stress, övladımın emosional inkişafına necə təsir edir?
Uşaqlarda qorxduğu və ya kiminsə tərəfindən unudulduğuna görə narahat olduğu və ya ehtiyacları qarşılanmadığı zaman, stresə cavab reaksiyası işə düşür. Bizim valideyn olaraq vəzifəmiz, onlara, bu stress reaksiyanı sakitləşdirməyə kömək etməkdir. Bu stress reaksiyası sakitləşdikdə, hər şey normal məcraya dönəcək və körpə övladınız ətraf dünyanın təhlükəsiz və etibarlı bir yer olduğunu öyrənəcəkdir. Bəzi uşaqlar bunu öyrənmirlər. Onlar stressli vəziyyətlərlə üzləşirlər və yenidən sakitləşmələri üçün ehtiyac duyduqları emosional dəstəyi almırlar. Uşaqların stressli vəziyyətlərdə özlərini daha yaxşı hiss etmələri üçün onlara kömək edəcək qayğıkeş bir böyük olmayanda, bu, gələcəkdə uşaqların emosional çətinlikləri üçün zəmin yarada bilər.
Ailəmdə müsbət psixi sağlamlığı necə təşviq edə bilərəm?
Valideynlilik çətindir. Bu elə bir şetdir ki, onu hamı düzgün öyrənməlidir. Biz buna köklənsək, həqiqətən, öhdəsindən yaxşı gələ biləcəyimiz bir işdir. Yeni valideyn olmaqla diqqətimizi yönəldəcəyimiz bir çox məqam var. Aşağıda böyük fərq yaradacaq və övladınıza, vaxtı ilə özünüz üçün arzu etdiyiniz indi isə övladınıza mütləq bəxş etmək üçün sizə kömək olaraq bir sıra məqamlar qeyd olunub: körpə övladınıza qarşı diqqətli olun; onun nəyə ehtiyacı olduğuna diqqət yetirin; övladınızın ehtiyaclarını qarşılayın, qayğı və isti mwnasibətinizi mütəmadi olaraq hiss etdirin. Bu həyata gözəl başlamaq üçün körpə övladınıza lazım olan hər şey olacaq.
Ailəmdə müsbət psixi sağlamlığı necə təşviq edə bilərəm?
Onilliklər ərzində aparılan araşdırmalar uşaqların iki şeyə ehtiyac duyduqlarını bizə öyrətdilər: onlar özlərini isti hiss etmələri üçün evə, evdə isə, ətraflarındakı insanların onları xoşladıqlarına, eləcə də, evdə keçirdikləri həyatın proqnozlaşdırıla bilən olmasına ehtiyac duyurlar. Uşaqlara, onları nə gözlədiyini bilmək lazımdır. Onlara, ətraflarında müəyyən bir strukturu və etibarlı mühiti yaxşıca hiss etmək lazımdır. Odur ki, isti münasibətə gəldikdə, uşağınızdan, övladınızdan zövq alın, onunla oynayın, danışın, onu qucaqlayın. Bunları etməklə, həm siz özünüzü, həm də körpəniz özünü yaxşı hiss edəcək və bu, əslində, sizinlə körpə övladınız ilə aranızdakı yaxın bağlantını qurmağa kömək edəcək təbii hormonları formalaşdırır.
Uşaqlarımın qarşısında qəzəb və ya kədər kimi duyğularımı nümayiş etdirmək normaldırmı?
Siz uşağınızın ilk müəllimisiniz və uşağınız bütün hissləri sizdən öyrənəcək. Odur ki, xüsusilə ağrılı hissləriniz olduqda, onları dürüst tərzdə ifadə edin, lakin bu zaman, duyğularınız hədsiz dərəcədə və ya qorxuducu bir şəkildə ifadə olunmamalıdır və siz, bunu necə edəcəyinizi düşünməlisiniz. Sonra siz, ağrılı və ya çətin hisslərinizi idarə etmək yollarını modelləşdirmək istəyəcəksiz, məsələn: çətin və ağrılı hissin öhdəsindən gəlmək üçün uyğun bir yolun tapılması; havaya çıxmaq; gəzinti etmək; dəstək üçün kiməsə müraciət etmək. Burada, yadda saxlanılması lazım olan ən vacib məqam var: psixi sağlamlıq, öz tərifi etibarilə, heç də bütün vaxt ərzində sizin və övladınızın, özünüzü sakit, rahat və xoşbəxt hiss etməyiniz demək deyil. Psixi sağlamlıq, doğru zamanda, doğru hisslərə sahib olmaq və onları necə düzgün idarə edəcəyinizi bilməkdir.
Özümü aciz hiss etdikdə nə etməliyəm?
Stressin öhdəsindən gəlmək üçün bəzi üsullar hansılardır? Özünüzü aciz hiss edirsinizsə, birmənalı olaraq, öz stressinizi idarə etmək üçün özünüzə vaxt ayırmalısız və stressin öhdəsindən gəlmək, onu nəzarət altında saxlamaq üçün bir çox yaxşı üsullar var. İlk öncə, əmin olun ki, yaxşı sosial dəstəklə təmin olunmusuz. Hər bir şəxsə, öz narahatlıqları haqqında danışa biləcəyi bir kimsəyə və ətrafdakılarla bağlılıq və qəbul edildiyini hiss etməkdə kömək edəcək digər şəxsə və ya qrupa ehtiyacı var. Həqiqətən stress keçirirsinizsə, sizə kömək edəcək digər bir üsul stressdən fikrinizi yayındıracaq xoşbəxt bir məqam tapmaqdır. Bəzən bizə sadəcə psixi məzuniyyət götürmək lazım olur. Odur ki, bəlkə də siz müəyyən vaxt bir az kitab oxumaq və ya sizə əziz olan kiminləsə vaxt keçirmək istəyirsiz. Sadəcə stressə səbəb olan şeylərdən zehnən uzaqlaşın. Bu, sizə rahatlığınızı bərpa etməyə və özünüzü daha yaxşı hiss etməyə kömək edəcək. Nəhayət, çox stress çəkərkən özümüzə qayğının vacib bir yolu, vücudumuza yaxşı qayğı göstərmək, kifayət qədər yuxu almaq, yaxşı qidalanmaq və lazım olduğunuz qədər fiziki fəaliyyətlə məşğul olmaqdır. Bunlar, sizin öz qayğınıza yaxşı qalmaqla, körpənizin də qayğısına yaxşı qalmaqda kömək edəcək, sizin edə biləcəyiniz şeylərdir.
Doktor Liza Damur psixoloq, bestsellerlərin müəllifi, "Nyu-York Tayms"-ın aylıq rubrikasında icmalçı və iki uşaq anasıdır. O, təhsili və uşaqların inkişafı ilə bağlı bir çox elmi əsərlər, fəsillər və kitablar yazmışdır.
