Máy bơm nước UNICEF: nguồn của sự sống, sức khỏe và khả năng chống chịu
UNICEF hoạt động nhằm nâng cao khả năng tiếp cận nguồn nước an toàn cho các cộng đồng trên khắp thế giới bằng cách cung cấp hệ thống cấp nước chạy bằng sức người và động cơ.
- Ngôn ngữ tài liệu bằng:
- English
- Tiếng Việt
Uống một cốc nước là một thói quen rất đỗi bình thường với nhiều người, nhưng với hàng triệu người trên thế giới, việc tiếp cận nguồn nước có chất lượng đảm bảo vẫn là một hành trình dài cần rất nhiều công sức. Năm 2020, cứ 4 người thì có 1 người không có nước sạch và có sẵn nước để sử dụng khi cần, và cứ 10 người thì có 1 người vẫn phải đi bộ hơn 30 phút để lấy nước có chất lượng đảm bảo, căn cứ theo một báo cáo của UNICEF và WHO.
UNICEF hoạt động nhằm đảm bảo có nhiều người hơn nữa được tiếp cận nước uống thông qua việc cung cấp hệ thống cấp nước. Khai thác nước ngầm vẫn là một trong những cách hiệu quả nhất để đảm bảo nguồn nước an toàn được cung cấp liên tục. Từ năm 2018 đến 2021, Bộ phận Cung ứng của UNICEF đã mua gần 20.000 máy bơm tay và máy bơm động cơ để xây dựng các hệ thống cấp nước an toàn cho cộng đồng, trường học và cơ sở y tế ở 33 quốc gia, phần lớn là các quốc gia châu Phi.
UNICEF chủ yếu mua sắm và lắp đặt hai loại máy bơm nước: loại chạy bằng động cơ và loại chạy bằng sức người. Quyết định sử dụng hệ thống nào chủ yếu dựa vào:
- có bao nhiêu người sẽ được hưởng lợi,
- họ sống gần nhau ra sao,
- điều kiện nước ngầm, chẳng hạn như chất lượng nước có thể bơm lên và chất lượng nước ngầm.
Từ dầu diesel đến năng lượng mặt trời
Máy bơm chạy bằng động cơ có thể phục vụ cộng đồng lớn và lấy được khối lượng nước lớn, loại bỏ hoặc giảm thời gian người dân phải xếp hàng hoặc đi bộ để lấy nước. Ví dụ, ở Nigeria, có hai cơ sở y tế đang thực sự rất cần nguồn cấp nước an toàn.
Tại Trung tâm Chăm sóc sức khỏe ban đầu Dogon Kuka của bang Yobe, một giếng nông được đánh dấu bằng một chiếc lốp xe và những hòn đá là nguồn nước duy nhất cho bệnh nhân và nhân viên ở đây trong hơn 10 năm. Tại bang Borno, nguồn nước duy nhất của Chương trình Hỗ trợ Gia đình, nơi được chọn làm trung tâm cách ly cho bệnh nhân COVID-19, là một chiếc máy bơm tay bị hỏng tới mức không thể sửa được nữa.
Năm 2020, với sự hỗ trợ của Hà Lan, UNICEF đã mua sắm và xây dựng các hệ thống cấp nước sử dụng năng lượng mặt trời để đảm bảo cả hai cơ sở y tế tiếp cận được với nguồn nước đảm bảo. Hai hệ thống này nằm trong số 4.641 hệ thống UNICEF đã lắp đặt hoặc sửa chữa ở quốc gia này trong 5 năm qua, với sự phối hợp cùng Chính phủ Nigeria cũng như các đối tác trong nước và quốc tế. Hầu hết các thiết bị dùng cho xây dựng hoặc sửa chữa những hệ thống này được mua trong nước với hướng dẫn kỹ thuật từ Bộ phận Cung ứng của UNICEF.
Nguồn nước bền vững
Giám đốc phụ trách Nước sạch và Vệ sinh của UNICEF Nigeria, ông Michael Forson giải thích việc lắp đặt hệ thống chạy bằng năng lượng mặt trời trong nước là kết quả của quyết định đưa ra cách đây nhiều năm để loại bỏ việc sử dụng máy bơm nước chạy bằng máy phát điện dùng dầu diesel.
“Chi phí để vận hành một hệ thống cấp nước cho một cộng đồng rất quan trọng. Giá một lít dầu diesel có thể tăng lên rất nhiều, khiến nhiều cộng đồng có thể không đủ khả năng chi trả nhiên liệu để tiếp cận nguồn nước. Với năng lượng mặt trời, cộng đồng có hệ thống cấp điện gần như hoạt động với chi phí bằng không” - Forson chia sẻ.
Thực tế là trong hơn 30 năm, UNICEF đã ưu tiên việc mua hệ thống bơm chạy bằng năng lượng mặt trời hơn loại chạy bằng dầu diesel. Giải pháp dựa trên năng lượng mặt trời cũng là một biện pháp thay thế sạch hơn vì không thải ra khí nhà kính và chi phí vận hành thấp hơn.
Một lợi ích khác là cộng đồng không còn phải chịu gánh nặng về tiền bạc và thời gian để vận chuyển dầu diesel. Cư dân của ngôi làng nhỏ Serkema, thuộc vùng Oroma của Ethiopia, phải đi 60 km để lấy nhiên liệu cần thiết nhằm đảm bảo hệ thống máy bơm cũ hoạt động. Những chuyến đi đó chấm dứt khi UNICEF, cùng tổ chức đối tác CARE, lắp đặt hệ thống nước sử dụng năng lượng mặt trời phục vụ hơn 6.500 người dân.
Hệ thống máy bơm nước chạy bằng máy phát điện dùng dầu diesel gây ra tiếng ồn nhiều hơn, dễ hỏng hóc hơn và chi phí sửa chữa tốn kém hơn so với hệ thống sử dụng năng lượng mặt trời. “Các hệ thống sử dụng năng lượng mặt trời hoàn toàn giúp cộng đồng tự chủ tốt hơn, đồng thời hệ thống này cũng bền vững và ít tốn kém hơn trong dài hạn. Trên thực tế, từ 2-5 năm sau khi bắt đầu hoạt động, chi phí xây dựng đã được thu hồi.” - Ông Franklin Golay, Cán bộ Kỹ thuật, Trung tâm Nước sạch, Vệ sinh và Giáo dục thuộc Bộ phận Cung ứng UNICEF đưa ra giải thích.
Máy bơm chạy bằng sức người cho cộng đồng nhỏ
Đối với những cộng đồng nhỏ với tối đa 200 người sống cách nguồn nước không quá 200 mét, máy bơm chạy bằng sức người, đặc biệt là chạy bằng tay, có thể là giải pháp tốt hơn loại chạy bằng điện. Cùng các đối tác, UNICEF khoan giếng, lắp đặt máy bơm tay, cung cấp phụ tùng và đào tạo người dân trong cộng đồng vận hành và duy trì hệ thống.
Một khi đã lắp đặt, máy bơm nước tương đối dễ sửa chữa. Golay cho biết: “Chúng chỉ khó sửa hơn xe đạp một chút thôi, nên chúng ta lúc nào cũng có thể đào tạo một hoặc hai người trong cộng đồng bảo dưỡng máy bơm.” Nhưng ông cũng nhấn mạnh rằng điều quan trọng là thị trường địa phương phải có sẵn phụ tùng, và một hoặc hai người trong cộng đồng được đào tạo về cách sửa máy bơm, cũng như có công cụ để làm việc này.
“Cộng đồng phải cảm thấy được làm chủ sản phẩm và sẵn sàng chi tiền để đảm bảo nó hoạt động."
Golay nhấn mạnh rằng để đảm bảo máy bơm hoạt động trong nhiều năm, cần có sự tham gia của cộng đồng để sửa chữa và chi trả tiền bảo dưỡng. “Cộng đồng phải cảm thấy được làm chủ sản phẩm và sẵn sàng chi tiền để đảm bảo nó hoạt động. Điều quan trọng là họ hiểu những rủi ro sức khỏe và chi phí liên quan đến việc sử dụng nước chưa qua xử lý. Việc tìm kiếm biện pháp điều trị, chăm sóc sức khỏe thường tốn kém hơn, chẳng hạn như thành lập một quỹ nhỏ ở địa phương để chi trả tiền mua phụ tùng cho máy bơm, nếu cần thiết.” - ông cho biết.
Công tác phát triển sớm
Trong gần 50 năm, UNICEF luôn nỗ lực thúc đẩy sử dụng máy bơm để đáp ứng nhu cầu nước của cộng đồng địa phương. Năm 1974, UNICEF và Chính phủ Ấn Độ đã công nhận cần có máy bơm tay tốt hơn những loại đang có trên thị trường. Họ đã tìm kiếm một loại máy bơm mới, không quá đắt, có thiết kế đơn giản, dễ sử dụng và bảo dưỡng.
Quan hệ đối tác với Chính phủ Ấn Độ và khu vực tư nhân đã dẫn tới việc phát triển một loại máy bơm phù hợp hơn với tình hình nông thôn Ấn Độ. UNICEF đã đóng vai trò then chốt trong chương trình, với tư cách là đơn vị điều phối và hỗ trợ công tác phát triển. Tới năm 1984, 36 công ty đang sản xuất 100.000 máy bơm mới mỗi năm. Kể từ đó, máy bơm đã được cải tiến và giới thiệu nhiều phiên bản khác nhau, trở thành loại được sử dụng rộng rãi nhất thế giới.
