WHO/UNICEF iyileştirilmiş içme suyu ve sanitasyon imkânlarına erişimdeki eşitsizliklerin daha da azaltılması ihtiyacına dikkat çekti

CENEVRE/NEW YORK, 8 Mayıs 2014 – 1990 yılından bu yana yaklaşık 2 milyar insan iyileştirilmiş sanitasyon imkânlarına kavuşmuş, 2,3 milyar kişi de iyileştirilmiş kaynaklardan içme suyuna ulaşır konuma gelmiştir. “İçme suyu ve sanitasyonda ilerleme: 2014 güncellemesi” başlığını taşıyan yeni bir WHO/UNICEF raporu aynı zamanda temiz su ve daha iyileştirilmiş sanitasyon imkânlarına erişim açısından kırsal kesimle kentsel kesim arasındaki açının da kapanmakta olduğuna işaret etmektedir.

Dünya nüfusunun yarıdan fazlası kentlerde yaşamaktadır ve kentsel yerleşimler su ve sanitasyon imkânları açısından bugün de kırsal kesime göre daha iyi durumdadır. Ancak, aradaki eşitsizlik azalmaktadır. 1990 yılında kentsel yerleşimlerde yaşayanların %76’sı iyileştirilmiş sanitasyon imkânlarına sahipken bu oran kırsal kesimde yalnızca %28 idi. 2012’ye gelindiğinde aynı oranlar kentsel ve kırsal kesim için sırasıyla %80 ve %47’dir.

1990 yılında kırsal kesimdeki insanların %62’si iyileştirilmiş kaynaklardan su içebilirken kentsel yerleşimlerde bu oran %95 idi. 2012’de ise kasabalarda yaşayanların %96’sı, kırsal yerleşimdekilerin ise %82’si bu imkândan yararlanabilmektedir.

Sağlanan bu ilerlemeye rağmen, iyileştirilmiş su ve sanitasyon imkânlarına erişimde keskin coğrafi, sosyokültürel ve ekonomik eşitsizlikler dünyanın her yerinde sürmektedir.

WHO Halk Sağlığı, Çevre ve Sağlığın Sosyal Belirleyicileri Bölümü Direktörü Dr. Maria Neira’nın sözleriyle: “İyileştirilmiş sanitasyon imkânlarından yoksun insanların büyük çoğunluğunu kırsal kesimde yaşayan yoksullar oluşturmaktadır. Bunun sağlanabildiği yerlerde sanitasyondaki ilerleme de en fazla zenginlere yarar sağlamış, eşitsizlikler artmıştır.”

“Henüz çok sayıda insan içme suyu ve sanitasyon bakımından asgari düzeyin gerisindedir. Önümüzdeki görev, dezavantajlı gruplar açısından erişimi hızlandıracak somut adımların atılmasıdır. İyileştirilmiş su ve sanitasyon imkânlarına kimlerin, ne zaman ve nasıl ulaşabildiklerini daha iyi izleyecek önemli ilk adımı atarsak, o zaman kimlerin bunlardan yoksun olduğunu daha iyi görüp bu kesime yoğunlaşabiliriz.”

Kırsal ve kentsel alanlar arasındaki eşitsizliklere ek olarak çoğu kez kasabalar ve kentler arasında da çarpıcı eşitsizlikler görülmektedir. Düşük gelirli, kayıt dışı ya da kaçak yerleşimlerde veya kenar mahallelerde yaşayanlar iyileştirilmiş su ve sanitasyon imkânlarına sahip olma açısından daha elverişsiz durumdadır.

UNICEF Su, Sanitasyon ve Hijyen Bölümü Şefi Sanjay Wijesekera şöyle demektedir: “İyileştirilmiş su kaynakları ve sanitasyon imkânlarına eşit erişim sağlayamazsak, o zaman en yoksul ve en güç durumdaki çocuklar ve ailelerine karşı görevlerimizi yerine getirememiş oluruz. Eğer çocukların daha sağlıklı, daha iyi eğitimli olmaları gibi bir umudumuz varsa, iyileştirilmiş su ve sanitasyon imkânlarına daha eşit ve adil bir erişim sağlanması gerekir.”

Yetersiz sanitasyon ve kirlenmiş su kolera, ishal, dizanteri, hepatit A ve tifo gibi hastalıkları bulaştırır. Dahası, sağlık tesislerinde su olmayışı, su kıtlığı ve sanitasyon yetersizliği zaten kırılgan durumdaki hastalar açısından bir de enfeksiyon ve yeni hastalık riskleri getirir.

Rapor 1990-2012 dönemi için, bu dönemde ülkeler ölçeğinde yapılan hanehalkı araştırmalarından ve nüfus sayımlarından elde edilen verilere dayalı tahminler sunmaktadır. Raporda belirtildiğine göre 2012 yılı itibarıyla 116 ülke içme suyuyla ilgili Binyıl Kalkınma Hedefine (BKH), 77 ülke sanitasyonla ilgili BKH’ye ulaşmış, 56 ülke de her iki hedefi birden gerçekleştirmiştir. BKH 7.C, temiz içme suyu ve temel sanitasyona sürekli erişim imkânlarından yoksun nüfus oranının 2015 yılına kadar yarı yarıya azaltılmasını öngörmektedir.  

Başlıca bulgular
Rapor, en son 2012 verilerinden hareketle şu temel bulgulara ulaşmıştır:

• 2012 yılı sonunda küresel nüfusun %89’u iyileştirilmiş su kaynaklarından yararlanmaktadır ve bu da 22 yılda 13 puanlık artış ya da 2,3 milyar insan anlamına gelmektedir.
• 2012 yılı sonunda küresel nüfusun %64’ü iyileştirilmiş sanitasyon imkânlarından yararlanmaktadır ve bu da 1990 yılından bu yana 15 puanlık bir artış anlamına gelmektedir. Üçte ikisi Asya’da, dörtte biri de Sahraaltı Afrika’da olmak üzere yaklaşık 2,5 milyar insan henüz iyileştirilmiş sanitasyon kullanmaktadır. Nüfusun en az yarısının iyileştirilmiş sanitasyon imkânlarından yararlanamadığı 46 ülke vardır.
• Tüm bölgelerde gerilemekte olan bir uygulama olmakla birlikte tuvaletini açık alanda yapan 1 milyar insan vardır ve bunların %82’si 10 ülkede yaşamaktadır. Tuvaletini açıkta yapan her on kişiden dokuzu kırsal alandadır.
• Dünyanın her yerinde zenginlerin sanitasyon imkânlarına erişimi yoksullardan daha iyi durumdadır. Bu eşitsizlik kimi ülkelerde azalmaktadır. Ne var ki, hizmet kapsamının dar kaldığı ülkelerin kırsal alanlarında, marjinal ve dışlanmış gruplar söz konusu olduğunda durum tersinedir ve açı büyümektedir.
• %90’ı Sahraaltı Afrika’da ve Asya’da olmak üzere (Sahraaltı Afrika %43, Asya %47) 748 milyon kişi henüz iyileştirilmemiş içme suyu kaynaklarını kullanmaktadır ve bu insanların %82’si kırsal alanlardadır.

Editörlere not:
İyileştirilmiş sanitasyon imkânlarındankastedilen, insan dışkısını insan temasından hijyenik olarak ayıran sistemlerdir.
İyileştirilmiş içme suyu kaynağındankastedilen, inşası itibarıyla su kaynağını dış kirlenmeden, özellikle dışkıdan yeterince koruyan sistemlerdir.

Raporun tamamı için:
http://www.who.int/water_sanitation_health/publications/2014/jmp-report/en

JMP hakkında
WHO/UNICEF Su ve Sanitasyon Ortak İzleme Programı (JMP) resmi bir Birleşmiş Milletler mekanizmasıdır ve görevi de başta içme suyu ve sanitasyonla ilgili Binyılın Kalkınma Hedefi (BKH) olmak üzere bu alandaki hedefler doğrultusunda ülkeler, bölgeler ve küresel ölçekte sağlanan ilerlemenin izlenmesidir. Küresel ölçekte desteklenen hanehalkı araştırmaları sayesinde JMP verileri geliştirilmiş su ve sanitasyon imkânlarına erişim ile yaşam kalitesi arasındaki bağlantıların kurulmasına yardımcı olmakta ve özellikle uluslararası düzeyde alınacak politika kararlarında ve kaynak tahsislerinde yetkin bir araç olarak işlev görmektedir.