Tüm dünyada görülen vakaların artışıyla birlikte 140 binden fazla kızamık ölümü meydana geldi

5 Aralık 2019 --- Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından yapılan yeni tahminlere göre 2018 yılında tüm dünyada 140 binden fazla kızamık ölümü meydana geldi. Bu ölümler, tüm bölgelerde görülen yıkıcı salgınlar yaşanırken ve kızamık vakaları dünya ölçeğinde yaygınlaşırken görüldü.

Ölümlerin çoğu 5 yaşından küçük çocuklar arasında meydana geldi. Bebekler ve küçük çocuklar bu hastalık söz konusu olduğunda en fazla risk taşıyan grubu oluşturmaktadır. Hastalığın yol açabileceği komplikasyonlar arasında pnömoni ve ensefali (beyinde şişme) ile birlikte ömür boyu sürebilecek engellilik durumları yer almaktadır (kalıcı beyin hasarı, körlük ya da işitme kaybı gibi).

Kısa bir süre önce açıklanan tahminlere göre, kızamık virüsü vücuda girdikten sonraki aylar, hatta yıllar boyunca vücudun bağışıklık sistemi belleğine zarar verebilmesi nedeniyle daha uzun dönemli sağlık sonuçlarına da sebep olabilmektedir. Bu “bağışıklık amnezisi” sonucunda hastalıktan sağ çıkanlar da vücudun bağışıklık savunmasının maruz kaldığı zarar nedeniyle grip ya da ağır ishal gibi ölümcül olabilecek hastalıklara daha açık hale gelmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreysus: “ Herhangi bir çocuğun kızamık gibi aşıyla önlenebilir bir hastalık yüzünden ölmesi açık söylemek gerekirse öfke yaratacak bir durumdur ve dünyada en güç durumdaki çocukları koruma açısından toplu bir başarısızlığa işaret eder. Yaşam kurtarmak için, herkesin aşılardan yararlanabilmesini sağlamamız gerekiyor; bu da bağışıklamaya ve kaliteli sağlık bakımına herkesin sahip olması gereken bir hak olarak yatırım yapılması anlamına geliyor.”

Kızamık aşıyla önlenebilir bir hastalıktır. Ne var ki aşılama oranları hemen hemen on yıldır küresel ölçekte yerinde saymaktadır. DSÖ ve UNICEF tarafından yapılan tahminlere göre 2018 yılında tüm dünyada çocukların % 86’sı ilk doz kızamık aşısını kendi ülkelerindeki rutin aşı hizmetleri yoluyla alırken tavsiye edilen ikinci dozu alanların oranı % 70 civarında kalmaktadır.

Dünya ölçeğinde ele alındığında kızamık aşısının uygalanma kapsamı salgınların önlenmesi açısından yeterli değildir. DSÖ’nün tavsiyesine göre halkın bu hastalığa karşı korunması için her ülkede iki doz kızamık aşısının %95’lik kapsama ulaşması gerekmektedir.

En büyük zararı gören en yoksul durumdaki ülkeler olmakla birlikte kızamık bugün küresel ölçekte karşılaşılan bir sorundur

Toplam vaka ve ölüm sayılarını küresel ölçekte ve bölgeler itibarıyla sunan rapor, kızamığın en olumsuz biçimde etkilediği bölgenin pek çok çocuğun aşılanamadığı Sahra Güneyi Afrika olduğuna işaret etmektedir.

2018 yılında kızamıktan en fazla etkilenen ülkeler (vakaların en sık görüldüğü ülkeler) Demokratik Kongo Cumhuriyeti (DRC) , Liberya, Madagaskar, Somali ve Ukrayna olmuştur. Dünyadaki kızamık vakalarının hemen hemen yarısı bu beş ülkede görülmüştür.

CDC Hızlandırılmış Hastalık Kontrolü ve Aşıyla Önlenebilir Hastalık Taraması Bölümü ve Kızamık ve Kızamıkçık Girişimi Başkanı Dr. Robert Linkins: “Bu tahminler bize nerede olursa olsun her çocuğun bu yaşam kurtarıcı aşıya ihtiyacı ve hakkı olduğunu hatırlatıyor. Bugünkü eğilimi tersine çevirmemiz, kızamık aşısı erişimini ve kapsamını artırarak bu önlenebilir ölümleri durdurmamız gerekiyor.”

En olumsuz etkiler en yoksul ülkelerde görülmekle birlikte kimi varlıklı ülkeler de halk sağlığı açısından önemli etkilere sahip olan kızamık salgınlarıyla boğuşmaktadır.

ABD’de son 25 yıl içinde karşılaşılan en yüksek kızamık vaka sayısının bu yıl görüldüğü belirtilirken Avrupa’da dört ülke, Arnavutluk, Çekya, Yunanistan ve Birleşik Krallık uzun süren salgınların ardından kızamığı ortadan kaldırmış ülke statüsünü 2018 yılında kaybetmiştir. Burada kastedilen, ortadan kaldırıldığı ilan edildikten sonra kızamığın bir ülkeye yeniden girmesi ve hastalık bulaşma durumunun bir yılı aşkın bir süre devam etmesidir.

Kızamığa karşı etkili bir yanıt için yatırım yapılması ve konunun sahiplenilmesi gerekmektedir

Amerikan Kızıl Haçı, CDC, UNICEF,  Birleşmiş Milletler Vakfı ve DSÖ ile birlikte Aşı İttifakı Gavi’nin yer aldığı Kızamık ve Kızamıkçık Girişimi (M&RI) acil durum aşı kampanyaları gibi yollara başvurarak kızamık salgınlarına karşı mücadelede ülkelere yardım etmektedir.

Salgınlara karşı mücadelede, kızamığa karşı hızla aşılanmanın yanı sıra, pnömoni gibi ilgili komplikasyonlar başta olmak üzere ölüm riskini zamanında tedaviyle azaltma çabalarının da yer alması gerekir. Bunu dikkate alan DSÖ, ortaklarıyla birlikte, hastalığın etkilerini taşıyan çocukların etkili bakımı konusunda sağlıkçıların eğitilmesi de dâhil olmak üzere ülkelere vakaların yönetilmesi konusunda yardımcı olmaktadır.

Salgınlar karşısında yapılanların ötesinde, ülkelerin ve küresel sağlık toplumunun kaliteli ulusal bağışıklama programlarına ve hastalık taramalarına yatırımları hiç durmadan ivedilikle sürdürmeleri gerekmektedir. Böylelikle kızamık salgınları hızla tespit edilebilecek, ölümler ortaya çıkmadan durdurulabilecektir.

Gavi Aşı İttifakı CEO’su Dr. Seth Berkley:  “Dünyanın, aşıyla kolayca önlenebilecek bir hastalıkla ilgili vaka sayısının ve ölümlerin hızla artmasına tanıklık ediyor oluşu bir trajedidir. Tereddüt ve rehavet aşılması gereken sorunlarken, en yaygın kızamık salgınları rutin bağışıklama ve sağlık sistemleri zayıf olan ülkeleri vurmuştur. En güç durumda olanlara ulaşmak için daha iyisini yapmamız gerekiyor ve bu da sonraki beş yıl içinde Gavi’nin asıl odaklanacağı nokta olacak.”

Yalnızca kızamık aşılamasının son 18 yıl içinde 23 milyondan fazla yaşam kurtardığı tahmin edilmektedir.

Kızamık ve Kızamıkçık Girişimi

M&RI Amerikan Kızıl Haçı, CDC, Birleşmiş Milletler Vakfı, UNICEF ve DSÖ tarafından birlikte kurulan ve kızamığın, kızamıkçığın ve doğuştan kızamıkçık sendromunun olmadığı bir dünyayı hedefleyen küresel bir ortaklıktır. 2001 yılında başlatılan Girişim, aşı kapsamını genişleterek, hastalığa karşı bakımı iyileştirerek, izleme ve değerlendirme çalışmalarıyla, aşıya güveni ve bağışıklanma talebini güçlendirerek 2,9 milyar çocuğun aşılanmasına ve 21 milyonu aşkın yaşamın kurtarılmasına yardımcı olmuştur.

Amerikan Kızıl Haçı Başkanı ve CEO’su Gail McGovern:  “ABD’de ve dünyanın başka yerlerinde kızamık vakalarında görülen artıştan kaygı duyuyoruz. Ancak, umut var. Kızamık salgınları, tek bir çocuğun bile yaşam kurtarıcı aşıları kaçırmadığı güçlü sistem sayesinde tümüyle önlenebilecek bir sorundur.”

UNICEF Genel Direktörü Henrietta Fore:  “Geçtiğimiz yıl önlenebilir bir hastalık yüzünden kabul edilemez sayıda çocuğun ölmesi kızamığın nerede olursa olsun çocuklar için bir tehdit oluşturduğunun kanıtıdır. Aşılanmayan çocuk sayısının fazla olduğu yerlerde topluluklar bir bütün olarak risk altındadır. Bugün bile kızamığın Demokratik Kongo Cumhuriyeti gibi uzak ülkelerde bu yıl içinde beş yaşından küçük 4.500’den fazla çocuğun ölümüne yol açtığını ya da Samoa’da hızla yayılan kızamık salgınının çok sayıda çocuğu okula gidemeyecek kadar yatağa düşürdüğünü görüyoruz.”

Birleşmiş Milletler Vakfı Başkanı ve CEO’su Kathy Calvin:  “Bu son veriler, kızamık denilen bu kolaylıkla önlenebilir hastalığa karşı kazandığımız mesafeden ne yazık ki geriye düştüğümüzü göstermektedir. Ancak, toplu harekete geçerek, canlı bir siyasal sahiplenmeyle ve kritik finansman açıklarını kapatarak bu salgın dalgasını püskürtebiliriz. Birlikte çalışmak işe yaramaktadır: Nerede olursa olsun herkese yaşam kurtarıcı aşıları ve hizmetleri ulaştırmayı, daha genel anlamda ise BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ulaşmayı ancak bu yolla sağlayabiliriz.”

Editörlere not

‘Bölgesel Kızamık Eliminasyonu Yolunda İlerleme — Tüm dünya, 2000–2017’ DSÖ ve CDC’nin ortak yayınıdır. DSÖ Haftalık Epidemiyoloji Kaydı ve CDC’nin Haftalık Hastalık ve Ölüm Raporu içinde yer almaktadır.

Kızamık eliminasyonu, endemik kızamık virüsü bulaşması olayının bir bölgede ya da tanımlanmış bir coğrafi alanda 12 ayı aşkın bir süre görülmemesi olarak tanımlanmaktadır. Buna karşılık, virüsün geri dönmesi ve bulaşma olayının bir yılı aşkın bir süre boyunca devam etmesi durumunda ülke artık kızamığı elimine etmiş bir ülke sayılmamaktadır.

Tahminler hakkında

Bu tahminler, DSÖ tarafından gerçekleştirilen bir istatistik modellemenin sonucudur. Model her yıl, 2000’den en son yıla doğru tüm zaman serisi için düzeltilmektedir. Bu yılki modellemeye göre 2018 yılında tüm dünyada tahminen 9.769.400 kızamık vakası ve buna bağlı 142.300 ölüm gerçekleşmiştir. 2000 yılında ise bu rakamlar 28.219.100 vaka ve 535.600 ölüm idi. 2017 yılı için 7.585.900 vaka ve 124.000 ölüm tahmin edilmektedir.

DSÖ’nun bölgelere göre 2018 tahminleri ise şöyledir: Afrika: 1.759.000 toplam vaka sayısı ve 52.600 ölüm; Amerika kıtası: 83.500 vaka; Doğu Akdeniz Bölgesi:  2.852.700 vaka ve 49.000 ölüm; Avrupa Bölgesi: 861.800 vaka ve 200 ölüm; Güneydoğu Asya: 3.803.800 vaka ve 39.100 ölüm ve Batı Pasifik: 408.400 vaka ve 1300 ölüm.

Tahminler kızamık etkileri ve uzun dönemli eğilimler açısından yararlı bir gösterge sağlarken, bildirilen vakalar gerçek zamana ilişkin durumların görülmesine ve karşılaştırmalara olanak tanımaktadır. 2018 yılında DSÖ’ya bildirilen toplam vaka sayısı 353.236’dır. 2019 yılı kasım ayı ortası itibarıyla bildirilen küresel vaka sayısı 413.000’ten fazlayken DRC’deki ek 250.000 vakayı da saymak gerekir (kendi ulusal sistemlerin aracılığıyla bildirilen vaka sayısı). Hepsi birlikte,  2018 yılının aynı dönemiyle karşılaştırıldığında bu yıl üç kat artış olduğu görülmektedir.

Daha fazla bilgi için

Kızamıkla ilgili bilgiler

• DSÖ bilgi notu (5 Aralık’ta güncellenecektir)
• CDC kızamık sayfaları

En son DSÖ kızamık tarama verileri

 Kızamık ve Kızamıkçık Girişimi

İrtibat

CDC’de
Amy Rowland, HRowland@cdc.gov, +1- 678-332-9601

DSÖ’den

Christian Lindmeier, lindmeierch@who.int, +41 79 500 65 52