DSÖ, UNICEF, Gavi: Aşılama hizmetleri, COVID-19’un neden olduğu aksaklıkları yavaş da olsa telafi etmeye başladı. Ancak milyonlarca çocuk ölümcül hastalıklar nedeniyle halen risk altında

CENEVRE/NEW YORK, 26 Nisan 2021 --- COVID19’a yönelik aşılama hizmetleri, COVID-19’un neden olduğu aksaklıkların telafi edilmesine yardımcı olurken milyonlarca çocuk ölümcül diğer hastalıklara karşı savunmasız kalmaya devam ediyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), UNICEF ve Aşı İttifakı Gavi; Dünya Aşı Haftası’nın başladığı bu gün, aşıya erişimde ve aşılanma oranlarında iyileşme görülmesi gerektiği konusunda uyarıda bulundu. Bunun için acilen yenilenmiş bir küresel taahhüde ihtiyaç var.

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, konuyla ilgili açıklamasında “Aşılar, COVID-19 salgınını sona erdirmemize yardım edecek. Ancak bu, tüm ülkeler için aşılara adil erişimi güvence altına alırsak ve dağıtım için güçlü sistemler kurarsak mümkün olacak. Kızamık, sarı humma ve difteri gibi yaşamı tehdit eden hastalıkların salgına dönüşmesini önlemek amacıyla rutin aşılama hizmetlerini dünyanın her ülkesinde sağlamalıyız”, dedi.

DSÖ’nun anketi’ne göre 2020’deki durum ile karşılaştırıldığında belli bir ilerleme kaydedilmiş olmasına rağmen, yanıt veren ülkelerin üçte birinden fazlasında (%37) rutin aşılama hizmetlerinde halen aksamalar yaşıyor.

Toplu aşılama kampanyaları da kesintiye uğradı. Yeni verilere göre, hayat kurtaran bu tür kampanyaların 60 tanesi halihazırda 50 ülkede ertelenmiş durumda. Bu durum, çoğu çocuk olmak üzere yaklaşık 228 milyon insanı kızamık, sarı humma ve çocuk felci gibi hastalıklara karşı risk altında bırakıyor. Etkilenen 50 ülkenin yarısından fazlası Afrika’da. Bu, hayat kurtaran aşılama hizmetlerine erişimde uzun süredir devam eden eşitsizliği gözler önüne seriyor.

Bu ertelemelerden en fazla kızamığa karşı yürütülen aşılama kampanyaları etkileniyor. Kızamık en bulaşıcı hastalıklardan biri ve insanların aşılanmadığı yerlerde büyük salgınlara yol açabiliyor. Ertelenen kampanyaların 23’ünün kızamık kampanyaları olması, tahminen 140 milyon insanı risk altında bırakıyor. Birçok kampanya bir yıldan fazla bir süre için ertelenmiş durumda.

UNICEF Genel Direktörü Henrietta Fore, “Salgından önce bile önlenebilir çocuk hastalıklarıyla mücadelede güç kaybettiğimize dair endişe verici veriler mevcuttu zira salgından önceki dönemde 20 milyon çocuk hayat kurtaran aşılarını olamadı. Salgın, halihazırda kötü olan durumu daha da kötüleştirdi ve milyonlarca çocuğun daha aşılanamamasına neden oldu. Artık aşılar herkesin gündeminin ilk sırasında yer alıyor. Bizler de her çocuğun kızamık, çocuk felci ve diğer aşılarını olmasına destek vermek için bu sinerjiyi sürdürmeliyiz. Kaybedecek vaktimiz yok. Bir an önce harekete geçmezsek, insanlar hayatını kaybedebilir”, dedi.

Aşılamadaki eksikliklerin sonucunda Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Pakistan ve Yemen gibi ülkelerde ciddi kızamık salgınları olduğu bildiriliyor. Kuruluşlar, artan sayıda çocuğun hayat kurtarıcı aşılardan mahrum kalması nedeniyle benzer durumun başka yerlerde de meydana geleceği konusunda uyarıyor. Bu salgınlar, çatışmaların sürdüğü ve COVID-19’a yönelik müdahale tedbirleri nedeniyle hizmet kesintilerinin yaşandığı yerlerde meydana geliyor.

Aşı dozlarının ve diğer ekipmanın tedariki çocuk aşıları için gerekli. UNICEF 2019 yılında 2,29 milyar aşı dozu sağlarken, bu sayı COVID-19 salgınının yol açtığı aksamalar nedeniyle 2020 yılında 2,01 milyar doza düştü.

Aşı İttifakı Gavi’nin CEO’su Dr. Berkley açıklamasında, “Mevcut salgın nedeniyle rutin aşılamada yirmi yıldır kaydedilen ilerleme tehdit altında. Bu nedenle dünya çapında milyonlarca çocuğun temel aşılarını olamamaları ihtimali söz konusu. COVID-19 sürecindeki toparlanmayı desteklemek ve gelecekteki salgınlarla mücadele etmek için rutin aşılamanın önceliklendirildiğinden emin olmalıyız. Bunun için herhangi bir rutin aşısını olmayan çocuklara ulaşmaya da odaklanıyoruz. Hiçbir çocuğun geride kalmaması için kalkınma ajansları, hükümetler ve sivil toplumla birlikte çalışmalıyız”, dedi.

Yeni küresel aşı stratejisi 50 milyondan fazla hayat kurtarmayı hedefliyor

Bu zorlukların üstesinden gelmeye yardımcı olmak ve COVID-19 salgını sırasında ve sonrasında toparlanmayı desteklemek amacıyla DSÖ, UNICEF, Gavi ve diğer ortakları, bugün Aşılama Gündemi 2030’u (IA2030) hayata geçirdi. Gündem, iddialı yeni bir küresel strateji sunuyor, daha güçlü aşılama sistemleriyle aşıların hayat kurtarıcı etkisini en üst düzeye çıkartmayı hedefliyor.

Gündem bebeklikten ergenliğe ve ileri yaşlara kadar yaşam boyunca aşılamaya odaklanıyor. DSÖ’ye göre Gündem tam olarak uygulanırsa 50 milyon ölümü önleyeceği tahmin ediliyor. Bu insanların %75’i düşük ve düşük-orta gelirli ülkelerde yaşıyor.

Aşağıdakiler, 2030 yılına kadar ulaşılması planlanan hedefler arasında yer alıyor:

• Çocukluk ve ergenlik döneminde yapılan temel aşılarda %90 oranına ulaşmak[i]
• Hiç aşı olmayan çocukların sayısını yarı yarıya azaltmak
• COVID-19, rotavirüs ya da insan papilloma virüsü (HPV) gibi yeni veya az kullanılan aşılara ilişkin 500 adet ulusal veya bölgesel tanıtımı tamamlamak

Tüm aşı paydaşlarının acilen eyleme geçmesi gerekiyor

Aşılama Gündemi 2030(IA2030)’un iddialı hedeflerine ulaşmak için DSÖ, UNICEF, Gavi ve ortakları acil eylem çağrısında bulunuyor:

• Dünya liderleri ve küresel sağlık ve kalkınma topluluğu IA2030’a yönelik açık taahhütlerde bulunmalı, savunmasız ve çatışmalardan etkilenen ülkelere özel yaklaşımlarla daha güçlü aşı sistemlerine yatırım yapmalıdır. Aşı, etkili sağlık hizmetleri sisteminin hayati bir unsurudur. Aşı, salgına karşı hazırlıkların ve müdahalenin merkezinde yer alır, toparlanma sürecinde salgınların yeniden ortaya çıkmasını önlemede büyük önem taşır.

• Tüm ülkeler, IA2030 çerçevesine uygun, hedef odaklı ulusal aşı planları geliştirmeli ve uygulamalıdır. Aynı zamanda aşı hizmetlerini herkes için erişilebilir kılmak amacıyla yatırımları arttırmalıdır.

• Bağışçılar ve hükümetler yetersiz hizmet alan halkların ihtiyaçlarına odaklanmalı, aşı araştırmaları, inovasyon, geliştirme ve dağıtıma yönelik yatırımlarını arttırmalıdır.

• İlaç sektörü ve bilim insanları, hükümetler ve fon sağlayıcılarla birlikte çalışarak aşı Ar-Ge’sini hızlandırmaya devam etmeli, küresel ihtiyaçları karşılamak için sürekli olarak düşük maliyetli aşı temin etmeli ve COVID-19’dan alınan dersleri diğer hastalıklar için uygulamaya devam etmelidir.

[i] Üç doz difteri, tetanos, boğmaca (DTP3), iki doz kızamık, HPV ve üç doz pnömokok aşısı