Përmes syrit të një nëne
Mësuesit asistentë janë të pazëvendësueshëm në ofrimin e mundësive për fëmijët me aftësi të kufizuara për të zhvilluar aftësi të ndryshme – sociale dhe arsimore – dhe për të arritur potencialin e tyre të plotë
“13 vjet më parë isha në një dhomë spitali dhe dy orë pasi linda, ende nuk e pata parë fëmijën tim. Kështu, një nënë fillon të pyesë veten… fillon të vërejë se diçka nuk shkon. Këto janë mendimet e para që mbaj mend dhe sot e kësaj dite do të doja ta shtrëngoja fort atë nënë dhe t'i them se gjithçka do të jetë në rregull. Gjithçka do të shkojë mirë dhe unë do të kem pranë shoqen time më të mirë, vajzën time të shtrenjtë, arsyen time për të luftuar fort çdo ditë, Anduenën time.”
Anduena muajin e ardhshëm do të mbushë 14 vjeç. Si një fëmijë me sindromën Down, nëna e saj ka bërë të pamundurën për të tejkaluar pengesat e mundshme për arsimimin e vajzës së saj dhe për të siguruar që ajo të mund të jetojë një jetë normale. Por nuk ka qenë gjithmonë e lehtë. “Më kujtohet hera e parë që mjeku më dha lajmin. Isha e hutuar dhe nuk kisha as informatën më të vogël se si do të ishte jeta e saj,” kujton nëna e Anduenës.
“Ajo që mëson gjatë rrugës është se ka njerëz që të zgjasin dorën e të ndihmojn, që të mbështesin, të cilët në mënyrë indirekte të thonë se nuk je vetëm” thotë nëna e Anduenës. “Nga fjalët që po qarkullonin dëgjova për mësuesit asistentë”. Kjo mbështetje ia ka zbutur frikën dhe i ka treguar rrugën që Anduena të ketë një mundësi të barabartë në shkollë dhe të mos ndihet e përjashtuar.
Numri i saktë i fëmijëve me aftësi të kufizuara në Kosovë nuk dihet, por gjendja e tyre mbetet shumë shqetësuese. Fëmijët me aftësi të kufizuara vuajnë nga mungesa e identifikimit të hershëm dhe mbështetjes nga sistemi shëndetësor dhe arsimor, si dhe mospërfshirja në shkollë: ndërsa 8% e fëmijëve kanë vështirësi funksionale në të paktën një fushë, aktualisht vetëm 3,965 fëmijë me aftësi të kufizuara ndjekin arsimin fillor në sistemin e arsimit formal.
Mbështetja e fëmijëve me aftësi të kufizuara gjatë ciklit jetësor është fokusi kryesor i punës së UNICEF-it në Kosovë. Identifikimi i fëmijëve që kanë nevojë për mbështetje shtesë dhe ofrimi i ndërhyrjes së hershme, në mënyrë ideale sa më shpejt të jetë e mundur pas lindjes, është çelësi i suksesit të tyre në të ardhmen.
UNICEF-i dhe Bashkimi Evropian po bashkëpunojnë për të rritur përfshirjen e fëmijëve me aftësi të kufizuara në Kosovë përmes zhvillimit të kornizës ligjore, ofrimit të shërbimeve të përmirësuara të rehabilitimit të bazuara në komunitet për 1500 fëmijë, vendosjes së standardeve për mbledhjen e të dhënave për fëmijët me aftësi të kufizuara dhe rritjes së ndërgjegjësimit publik për të luftuar stigmën dhe diskriminimin ndaj fëmijëve me aftësi të kufizuara.
Për më tepër, programi, me mbështetjen bujare të Bashkimit Evropian, ka promovuar me sukses mësimin gjithëpërfshirës duke rritur kapacitetin e shkollave për t'u kujdesur për fëmijët me aftësi të kufizuara. Për ta mbështetur këtë, 25 mësues asistentë u punësuan për të mbështetur fëmijët në shkollë. Duke e njohur rëndësinë e kësaj nisme, Ministria e Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit (MESTI) ka vendosur të punësojë 500 mësues asistentë deri në fund të vitit 2025, duke shënuar përparim të rëndësishëm në edukimin e fëmijëve me aftësi të kufizuara në Kosovë. Ky program bashkëpunues po krijon një shoqëri më gjithëpërfshirëse duke transformuar infrastrukturen e arsimit për fëmijët me aftësi të kufizuara.
Historia e Anduenës tregon se si iniciativat që mbështesin përfshirjen për fëmijët me aftësi të kufizuara, duke përfshirë mësuesit asistentë, jo vetëm që lehtësojnë barrën financiare të familjeve, por ato ndihmojnë emocionalisht. “Ndjej se (mësuesit asistentë) bëhen si prindërit e dytë dhe mbështetësit më të mëdhenj të fëmijëve. Ata u mësojnë atyre atë që ne si prindër ndonjëherë nuk mundemi”.
Fëmijët me aftësi të kufizuara përballen me shumë pengesa në sistemin arsimor, të cilat janë rezultat i diskriminimit dhe përjashtimit social, mungesës së infrastrukturës së përshtatshme dhe personelit të trajnuar, si dhe shërbimeve të pamjaftueshme të individualizuara dhe qasjeve gjithëpërfshirëse ndaj të mësuarit. Që një fëmijë të integrohet plotësisht në shkolla, një mësues asistent mund të bëjë të gjithë ndryshimin, duke ndihmuar në monitorimin dhe mbështetjen e zhvillimit të fëmijës dhe duke bërë të mundur që të ndjekë shkollën, të bëjë miq dhe të rritet për të qenë pjesëmarrës aktiv ne komunitetin e tyre.
Prandaj, UNICEF-i është i përkushtuar të punojë për krijimin e një arsimi gjithëpërfshirës, duke ofruar mbështetje për mësuesit asistentë për fëmijët me aftësi të kufizuara në shkollat fillore anembanë Kosovës, si mësuesi asistent i Anduenës – Elmaz Ukshini.
“Javën e kaluar Elmazi më tha se Anduena po bëhet shumë e mirë me numrat dhe se ai ka filluar të punojë me Anduenën dhe ajo së shpejti do të mund të shkruajë në kompjuter. Zemra më ndriçoi. Pak nga pak Anduena ime do t'i arrijë të gjitha. Përpjekja ime do të shpërblehet, përpjekja e Elmazit do të shpërblehet. Mësuesi i saj asistent po e ndihmon Anduenën të bëhet e pavarur”.
Ka një rrugë të gjatë në ndryshimin e sistemit gjithëpërfshirëse, por po punohet që në pak vite të ketë më shumë histori të fëmijëve si Anduena, të cilëve pavarësisht pengesave, u jepet një shans i barabartë për të gëzuar të drejtat e tyre.
