Балаларды ерте жастан дамыту

БҰҰ Балалар Қоры (ЮНИСЕФ) және ҚР ЕХӘҚМ «Балалары мен жасөспірімдері бар осал отбасыларды сүйемелдеу үшін тиімді технологияларды енгізу» бірлескен жобасы шеңберінде «Баланы дамытуды үйренеміз» курсы бойынша оқыту жүргізілді. «Баланы дамытуды үйренеміз» бағдарламасы - дамуында кемістігі бар немесе кідірісі бар балаларды тәрбиелеп отырған…

НҰР-СҰЛТАН / АЛМАТЫ, 8 желтоқсан 2021 ж. - Бизнес әр баланың құқықтары жүзеге асырылатын қоғам құруда шешуші рөл атқарады. Бүгін балалар үшін үздік қоғам құрудағы бизнестің әлеуетін ашу үшін БҰҰ Балалар қорының (ЮНИСЕФ) Қазақстандағы өкілдігі ЮНИСЕФ-тің бизнес-серіктестерінің Кеңесін құрды, ол ЮНИСЕФ пен бизнес арасындағы балалар тап болатын…

Бүгінгі таңда балаларға, оның ішінде өмірінің бірінші жылына қадам басқан балаларға арналған ойыншықтарда жетіспеушілік жоқ. Алайда көптеген ойыншықтардың ішінде баланың жасына лайықтыны және оған қызықты да пайдалы болатын және оның дамуына ықпал ететін ойыншықтарды таңдау маңызды болмақ. Әр ойыншықтың өзіндік функционалдық мақсаты болады және …

Үш жас ерекшелігі-бұл, ең алдымен, баланың жеке басы мен оның айналасындағы адамдар арасында болатын қарым-қатынастарға  шақырулар болып табылады. Бұл кезең ересектер   баланың дербес болуға деген ұмтылысын елегісі  немесе байқағысы келмей, баланың белсенділігін, бастамасын тежеп, қарым-қатынастың авторитарлық түрін жөн көрген кезде ғана ауыр…, 3 жастағы баланың мінез-құлқына тән негізгі белгілер:, Негативизм баланы өз қалауына қарсы әрекет етуге мәжбүр етеді. Бала өзінен өтініш етіп сұрағанды жасағысы келмегеннен емес,  өзінен осы туралы сұралғаны үшін жасаудан бас тартатын болады. Бұндағы баланы қозғап отырған басты уәж –  сұрағандай емес, оған керісінше жасау болып табылады. Тіл алмаушылық. Негативизм тіл алмаушылықтан өзгеше болады.…, Ата-аналарға ұсыныстар, Балада болып жатқан өзгерістерге тиісінше мән беруге тырысыңыз: баламен болған авторитарлық қарым-қатынас стилін гипер-қамқорлыққа,  серіктестік қарым - қатынасқа ауыстырыңыз; балаға дербестікті (ақылға қонымды шектерде) беріңіз; эмоциялар мен агрессивтіліктің өршуіне қатысты ақыл танытыңыз; бала агрессиясын ол қажет етпегендей етіп кейінге…

Егер барлық кішкентай ұлдар мен қыздар әрқашан өздерін жақсы ұстап, тек ата-аналарының  рұқсат еткен нәрсесін орындайтын болса, қандай керемет болар еді! Ол кезде балаларды ешқашан ұрып, жазалаудың қажеті болмас еді. Өкінішке бұл мүмкін емес, мінсіз адам болмайды және бұл балаларға да қатысты. Кейде балалар еденге құлап, айқайлап, жан-жағындағы…, Психологтар мінез-құлықтың бұзылуы негізіндегі төрт маңызды себептерді анықтады:, 1.      Бала өзіне назар аудартқысы келгенде; 2.      Ересектерге бағынғысы келмегенде; 3.      Ересектерге үстем болғысы келгенде; 4.      Өзін жақсы көрмегені және ренжіткені үшін ересектерден кек алғанда., Ойыншықтар, Кейбір жағдайларда балалардың жаман мінез-құлқының өршуі дамудың физиологиялық және психологиялық нормалары болып табылады. Жаман мінез-құлық балалардың дамуының келесі кезеңдерінде пайда болатыны анықталды: екі-үш, бес жас, жеті-сегіз жас және жасөспірім кезеңінде. Бұл сыни кезеңде балалар өзінің дара екенін  мәлімдеуге ұмтылып, өзі және қоршаған…, Егер истерика пайда болса, келесі тактика ұсынылады:, Егер бала ересек адамның бас тартуына немесе тыйым салуына жауап ретінде истериканы көрсете бастаса, ата-аналарға өз шешімдерінен тайынудың қажеті жоқ және балаға "жоқ" деп нық айтқаны дұрыс (әрине, егер тыйым шынымен қажет болса) болады. Егер баланың өзі қолға сұранса, оның өтінішін орындау қажет, бірақ бұл сәтте оған ақыл айту ерте болады. Бала…, Енді ерке балаңызбен қатысу кезінде өз мінез-құлқыңыздың стилін қалай құруға болатындығы туралы бірнеше ұсыныстар., Мінез-құлқыңыз арқылы балаңызға дұрыс үлгі көрсетіңіз-эмоцияларыңызды ұстауға тырысыңыз себебі,  бала өз мінез-құлқын көрсету кезінде Сізге еліктейді; Балаға жеткілікті дәрежеде көңіл бөліңіз, ол өзін ешқашан ұмытылғандай сезінбесін, бірақ  сонымен бірге балаға басқа шаруалардың шығып қалуы мүмкін екенін  және оны түсіністікпен қабылдау керек…

Баланың әлеуметтік-эмоционалдық дамуы өзара тығыз байланыстағы екі негізгі процесті қамтиды: ересектермен және құрдастарымен түрлі қарым-қатынас орнату қабілетінің дамуы; баланың ересек адамның көмегін қажет ететін толық тәуелділігінің, жеке дербестікке біртіндеп ұласуы. Жаңа туған баланың алғашқы әлеуметтік танытулары - физиологиялық…

Балалар ойнауды ұнатады. Балаңызбен бірге ойнап, сіз оған әлемді танып білуге көмектесесіз. Бұл өз кезегінде балаға міндетті түрде қымбат ойыншықтар және көп мөлшерде ойыншықтар қажет дегенді білдірмейді. Сіз өзіңіздің сәбиіңізге айналасындағы барлық нәрсені зерттеуге және оған сіздің күнделікті іс-әрекеттеріңізге қосылуға көп мүмкіншілік бере…, Сізге ойындардың бірнеше түрін ұсынамыз, Сәбиді сумен таныстырыңыз: су сепкішке су құйыңыз. Баланың колына су құйып тұрып: "Су төгіліп жатыр" деп айтыңыз; легенге су құйыңыз, сәби сіздің мұны қалай істегенінізді бақылап, су сепкіштен су құйып көмектессін. Судың қаншалықты жеңіл, оның ортасында болудың қаншалықты жақсы екеніне баланың назарын аударыңыз. Легеннің қасына қайықша, кішкене…, Табиғат аясындағы ойындар, Серуендеу кезінде балаға жолда кездесетін барлық нәрсе туралы белгілі жайттарды айтып беру қажет. Мұны әзірлікпен және сүйіспеншілікпен жасаған, интонацияға тіпті болмашы нәрселер жайлы әңгімелегенде таңданысты қосу өте маңызды болып табылады. Сәбиді саябақтағы, ормандағы әртүрлі табиғи объектілермен таныстырыңыз. Оны ағаштарға, гүлдерге апарыңыз…, Үй ішіндегі ойындар, Сәбимен кітап сөресіне жақындаңыз. "Маған кітап берші" деп, бөбекпен бірге кітапты қараңыз. Бала суреттерді қарай алатындай кітап беттерін абайлап, жайлап баланың қолымен парақтаңыз. Балаға: "Кітапты сөреге қой" деп айтыңыз. Балаға мұны қалай дұрыс жасауға болатынын көрсетіңіз. Баланың кез-келген дербес әрекеттерін көтермелеңіз. Сәбиге…

Баланың өмірі бірінші рефлекторлық айқайдан басталады. Өмірдің алғашқы күндері мен апталарында бала жағымсыз (ауырсыну, ұйқыны қажет ету, ашығу) түйсінулерге деген наразылығын айқаймен, жылаумен, қимыл-қозғалыстың үдей түсуімен білдіруі мүмкін. Бірте-бірте, әр жаңа күн сайын баланың жылауы себептеріне байланысты әр түрлі бола бастайды, ал баланың…

Жылау  - бұл баланың ерекше тілі және ересек адамның оны түсінуі баламен болатын қарым-қатынасқа байланысты болады. Бір жастан бастап бала өзінің қажеттіліктерін жылаумен ғана емес, сөзбен де білдіре алады, дегенмен жылау сезімдерді білдірудің негізгі құралы, сондай-ақ, басқалармен байланыстың маңызды түрі болып қала береді. Баланың көз жасы ата-…, Аш болғанда., Бұл жаңа туған нәрестелердің кеңінен таралған жылауының түрі және бұл жағдайда оларды жұбату оңай. Арнайы зерттеулер  бала аш болғанда оның жылауын  тек тамақ, яғни сүт тоқтата алатынын көрсеткен. Балаға су немесе емізік берсеңіз, ол бір –екі секундке тоқтап,  содан соң қайтадан айқайлай бастайды., Ауырғанда., Баланың біржері ауырған кезде ол бірден, тіпті өмірінің алғашқы минуттарынан бастап жылай бастайды, бірақ тілі жоқ баланың ауырып тұрғаннан немесе басқа нәрседен жылап тұрғанын анықтау қиын болады. Мысалы, ол ересек адам  қолына алған кезде  жылауын тоқтатуы, бірақ ізінше кекіруі немесе іші желдетуі мүмкін. Сонда бұл жерде оның жанына батып…, Жүйке жүйесін жеңілдету., Кейде бала жаңбырдың еріксіз жаууы секілді іштегі нәрсесін сыртқа шығарып,  разряд алу және жүйке жүйесін жеңілдету үшін жылайды. Бала үшін аса қарқынды қоздырғыштар: кенеттен болған дыбыстар немесе аса қатты дыбыстар. Кенеттен жанған жарық, өткір және ащы дәм, салқын қолдың ұстауы,  лақтыру және қысу секілді факторлар  нәрестеге қатты әсер етіп,…, Физикалық байланыстың болмауы., Кейбір сәбилер өздерін  қолға алмағанға дейін айқайлайды. Ата-аналар ортасында сәбидің осындай мінез-құлқы көбіне  дұрыс түсіндірілмейді. Ата – аналар баланың бұндай қылығын бала бұндайды талап етпеуге тиіс, бұл балаға «мойынсұнудың» басы, мінез-құлқындағы (қыңырлық, есірітктік) бірқатар  проблемалардың батауы деп санайды.  Ал шындығына келгенде…, Ата-аналар мен тәрбиешілерге кеңестер:, Аффект жағдайында жылап тұрған бала ескертулерді, бұйрықтарды түсініп болмайды, сондықтан оны тура сол сәтте тәрбиелеудің пайдасы жоқ. Жылап жатқан  баланы жазалауға болмайды, себебі, ол кейін неге жазаланғанын ұмытуы мүмкін , оның үстіне жылап тұрған бала жазадан кем болмайтын күйініш жағдайында болады. Еметін сәбиді түнімен ұйықтамағаны үшін…

Өмірінің алғашқы айында нәрестенің қимыл белсенділігі аз, көп уақытта  қалай жатқызды, сол күйде жата береді, одан қол мен аяғы буынының бұлшықеттік тонусының физиологиялық артқаны байқалады, үлкен адам қолына алғанда, ол басын ұстай алмайды. 1-2 айлық кезде сәбидің қолы мен аяғының қимылы ретсіз сипатта болады. Тек 1-1,5 айда ғана нәресте басын…

7-8 айдан 3-3,5 жасқа дейінгі кезеңде бала қоршаған ортамен белсенді танысады, ол айналасындағы барлық заттарды біліп тануға тырысады және жай ғана қарап қоймай, міндетті түрде оларды ұстап тіпті татып көргісі келеді. Балаға бұл жаста бәрі қызық. Ең алдымен ол өзі көріп тұрған нәрселердің бәрін қарап шығып және қолы жеткен барлық заттарды қолына…, Балаға қандай қауіп төнуі мүмкін?, Ұсақ заттар (түймелер, дәрілер мен кішкене шарлар, қайшылар, пышақтар, шанышқылар, тоқыма біздер, инелер, түйреуіштер, шегелер, шаш түйреуіштер, ұшталған қарындаштар, қаламдар) баланың қолы жетпейтін жерде сақталуы тиіс. Еденге жақын шкафтардың есіктері кілтпен жабылуы немесе бала оларды аша алмайтындай етіп байлануы керек. Өткір бұрыштар қалың…

Қырсықтық  дегеніміз не?, Баланың қырсықтығы – бала тәрбиесіндегі маңызды және проблемалық тақырыптардың бірі. Балалардың қырсықтығы арқылы көптеген ересектер тәрбиешінің жеке біліктілігінің шақыруын, бала алдында өз беделінің түсу қаупін көреді. Тура осы қауіпке байланысты  ересектер  бала өзін неге осылай ұстағанына қарамастан бала қарсылығының одан әрі тудыруы мүмкін…, Жас ерекшеліктері, Қырсықтық  кезеңі - бұл бала дамуының дағдарысты сәттері кезінде яғни, 1, 3, 7 жас пен жасөспірім кезі аралығында өтетін дамудың еріксіз орындалатын фазасы. Бірінші жылдың ерекшеліктеріне жүгіруге, жүруге, орнына ештеңе ұсынбай қызықты заттарды ұстауға кедергі келтірген кезде баланың ересектерге көрсететін назды қырсықтығы мен ересектердің…, Қырсықтықтың себептері, 7 жасқа дейін бала туысқандарға бару, демалыс күндері әженің үйінде болу дегендей  жиі және кенеттен болатын өзгерістерге бас тартып тұратын болады. Осыған байланысты  ересектер оны алда болатын өзгерістер мен сапарлар жайлы хабарлап дайындамайтын болса, ол осындай кенетті өзгерістердің әсерінен уайымдап, қайғыруы мүмкін. Себебі, бала өзінің өмір…, Қырсықтық созылмалы болмас үшін не істеу керек?, Қырсық  балалармен қатысқан  кезде ересектер ең алдымен қарсыласу дегеннен бас тартуы керек. Өзгелерді құрметтемей отырып, өзіңді құрметтеуді  талап етуге болмайды.  Балаға қателесу тән болатынын мойындаңыз. Бала өз қырсықтығынан болған қолайсыздықты  өзі сезінуге тиіс. Қателіктер жасау мен оларды түзеу - жеке даму кезіндегі жаман жол емес, ең…, Жылап, бүлік жасап тұрған ашулы баланы қалай тыныштандыруға болады?, Мұндай жағдайда көп сөздің қажет емес. Одан да баланың назарын жылдам және шешімді түрде басқа жаққа аударып, оны қызықты және қуанышты нәрсеге тарту керек. Балаға тұрған жерінде бірден айтқанға мойынсұнып, анасының масқарасын шығару керек емес екенін  және анасының дегенін бір айтқаннан орындауға тиіс екенін айтып, дәлелдеудің қажеті жоқ. Балаға…