Aποϊδρυματοποίηση στην Ελλάδα

Ο Γιάννης*, δεκαπέντε ετών, κάθεται μόνος στον καναπέ του σαλονιού του παλιού–αλλά καλοδιατηρημένου—σπιτιού που στεγάζει ένα ίδρυμα παιδικής φροντίδας, κάπου στα αθηναϊκά προάστια. Αρχίζει να παίζει ένα βιντεοπαιχνίδι, όταν ξαφνικά, από το πουθενά, μια παρέα μικρών παιδιών ξεχύνονται στο δωμάτιο, τρέχοντας και φωνάζοντας χαρούμενα, προσκαλώντας τον Γιάννη να αφήσει το βιντεοπαιχνίδι και να παίξει μαζί τους.

«Αυτό συμβαίνει συνέχεια», λέει ο Γιάννης, που ζει στο ίδρυμα από έξι χρονών. «Όταν παίζω PlayStation, έρχονται τα παιδιά και τρέχουν και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ…και θα ήθελα να έχω τον δικό μου χώρο...Φεύγουν και έρχονται πολλά παιδιά (εδώ)».

Στην Ελλάδα, σχεδόν 1.500 παιδιά βρίσκονται σε καθεστώς ιδρυματικής φροντίδας σήμερα. Κι ενώ η αναδοχή αναγνωρίζεται διεθνώς ως η καλύτερη εναλλακτική για παιδιά που δεν μπορούν να ζήσουν με τις οικογένειές τους, δεν υπάρχουν αρκετές οικογένειες για να φροντίσουν τα παιδιά που ζουν αυτή τη στιγμή στα ιδρύματα, και ακόμα λιγότερες για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. 

Η Μελιά είναι δεκάξι ετών και ζει σε ένα ίδρυμα για παιδιά με ειδικές ανάγκες στην περιοχή της Αττικής από τότε που ήταν τεσσάρων. Έχει κάνει φίλους εδώ αλλά επιθυμεί μια αίσθηση αυτονομίας και ανεξαρτησίας: «Θα ήθελα να είμαι σε σπίτι με τη Στέλλα, τη Ναταλία και τα άλλα κορίτσια. Θα μάθουμε, θα κάνουμε ένα πρόγραμμα, θα μαγειρεύουμε, ποιες μέρες θα τα κάνουμε…Για παράδειγμα τη Δευτέρα μπορώ να πλένω και να καθαρίζω», λέει και προσθέτει: «Εύχομαι να πάνε όλα τα παιδιά σε οικογένειες, να μη μείνει κανένας εδώ, να κλείσει το ίδρυμα!»

Στο πλαίσιο της φάσης III της προπαρασκευαστικής δράσης για το πιλοτικό πρόγραμμα European Child Guarantee (Ευρωπαϊκή Εγγύηση για το Παιδί), το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και υλοποιείται σε εφτά χώρες, τη Βουλγαρία, την Κροατία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Λιθουανία και την Ισπανία, η UNICEF υποστηρίζει το ελληνικό κράτος στις προσπάθειές του για την αποϊδρυματοποίηση των παιδιών, προωθώντας μοντέλα φροντίδας που βασίζονται στην κοινότητα και την οικογένεια, όπως η αναδοχή. 

Στο πλαίσιο της πιλοτικής υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για το Παιδί, η UNICEF, σε συντονισμό με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, σχεδίασε και προώθησε το μοντέλο Υποστηριζόμενης Ημιαυτόνομης Διαβίωσης για παιδιά και νέους (από δεκαπέντε ετών και άνω), σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την ανεξαρτησία και την αυτονομία των παιδιών μέσα στην κοινότητα.

Η Σάρα είναι ψυχολόγος που δουλεύει στο ίδρυμα όπου ζει ο Γιάννης. Υποστηρίζει απόλυτα την αποϊδρυματοποίηση, καθώς βασίζεται σε εκτεταμένη επιστημονική έρευνα:

«Έχουμε δει από έρευνες ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ιδρυματική φροντίδα έχουν χειρότερες επιδόσεις σε πολλούς τομείς, διανοητικής και ψυχολογικής ανάπτυξης, σε σύγκριση με παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογένειες», εξηγεί. «Η αναδοχή είναι άγνωστη στην Ελλάδα, πολύ λίγοι άνθρωποι ξέρουν τι είναι και δεν έχει χρησιμοποιηθεί με τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε».

Προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την ελληνική κοινή γνώμη σχετικά με τα οφέλη και την σημασία της αναδοχής, η UNICEF, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, ξεκίνησαν μια καμπάνια ευαισθητοποίησης που τρέχει από τον Μάιο του 2021.

Η Μαρία είναι μια ανάδοχη μητέρα που φροντίζει τον Πάρη, ένα  παιδί έντεκα ετών με ειδικές ανάγκες, από το 2014.

«Ήταν τριάμισι ετών, είχε κάνει πολλά χειρουργεία, και είχε κι εκείνος ανάγκη μιας αγκαλιάς…έχουν περάσει τώρα εφτά χρόνια και είμαστε μαζί», λέει.

H Μαρία πηγαίνει τον Πάρη στις συνεδρίες της φυσιοθεραπείας του με το αυτοκίνητο πολλές φορές την εβδομάδα, τον βοηθάει με τις εργασίες για το σχολείο και τον πηγαίνει ταξίδια, καθώς μοιράζεται μαζί του εμπειρίες και αγάπη, όπως θα γινόταν σε κάθε οικογένεια. Η σταθερότητα που του παρέχεται και ο δεσμός που έχει δημιουργηθεί με την μητέρα του έχουν βοηθήσει τον Πάρη να κάνει πραγματική πρόοδο.

«Έτσι, μέσα σε ένα περιβάλλον οικογένειας, τα παιδιά μπορούν να ευημερήσουν…και βλέπουμε παιδιά να μεγαλώνουν, τόσο σωματικά όσο και διανοητικά –και μερικές φορές και ακαδημαϊκά και κοινωνικά—ώστε η ανάπτυξή τους να εξελίσσεται ταχύτατα», εξηγεί η Σάρα.

Η Μαρία επιβεβαιώνει: «Τώρα που είναι στο σπίτι αισθάνεται ότι είναι ασφαλής, δεν έχει φόβο μέσα του. Είναι χαρούμενος, είναι ευτυχισμένος».

«Αισθάνομαι πάρα πολύ ωραία που είμαι σε ένα σπίτι και θα συνεχίσω», προσθέτει ο Πάρης.

Η UNICEF, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Εγγύηση για το Παιδί», υποστηρίζει την ελληνική κυβέρνηση στην εφαρμογή της νομοθεσίας για την αναδοχή ενώ ευαισθητοποιεί το κοινό για την ανάγκη να μεταρρυθμιστεί το υπάρχον σύστημα παιδικής προστασίας στη χώρα και να αναπτυχθούν υπηρεσίες υποστήριξης και πρόληψης για οικογένειες και παιδιά σε κίνδυνο.

*Τα ονόματα των παιδιών σε αυτό το άρθρο έχουν αλλαχτεί για λόγους προστασίας.