Hazırda 559 milyon uşaq yüksək istilik dalğasına məruz qalır ki, bu da 2050-ci ilə qədər 2,02 milyard uşağın hamısına çatacaq.

LONDON/NYU YORK, 25 oktyabr 2022 – UNICEF-in yeni araşdırmasına görə, hazırda 559 milyon uşaq yüksək istilik dalğasına* məruz qalır. Bundan əlavə, 624 milyon uşaq digər üç yüksək istilik tədbirindən birinə məruz qalır - yüksək istilik dalğası müddəti, yüksək istilik dalğasının şiddəti və ya həddindən artıq yüksək temperatur.

Həm cənub, həm də şimal yarımkürələrində isti dalğalarının rekordlar qırdığı bir il ərzində “Ömürlərinin Qalan Ən Soyuq İli: Uşaqları İsti Dalğaların Artan Təsirlərindən Qoruma” hesabatı istilik dalğalarının uşaqlara geniş təsirini vurğulayır və göstərir ki, hətta daha aşağı səviyyədə olsa belə qlobal isitmə səviyyəsi, cəmi üç onillikdə, daha müntəzəm isti dalğaları uşaqlar üçün qaçınılmazdır.

Hesabatda 2050-ci ilə qədər dünyanın 2050-ci ildə təxminən 1,7 dərəcə istiləşmə ilə "aşağı istixana qazları emissiyası ssenarisi"nə ya da təxminən 2,4 dərəcə istiləşmə ilə “çox yüksək istixana qazı emissiyası ssenarisi”nə nail olub-olmamasından asılı olmayaraq, dünyada 2,02 milyard uşağın hamısının yüksək istilik dalğası tezliyinə məruz qalacağı gözlənilir.

Uşaqlar üçün Məlumat Kollaborativi ilə əməkdaşlıqda hazırlanmış və UNICEF-in Xoşməramlı Səfiri Vanessa Nakate və Afrikada fəaliyyət göstərən Rise Up Hərəkatı ilə əməkdaşlıqda başlanmış bu tapıntılar qlobal istiliyin qaçılmaz təsirləri nəticəsində uşaqların etibar etdiyi xidmətlərin uyğunlaşdırılmasının təcili ehtiyacını vurğulayır. O, həmçinin daha uzun və daha yüksək istilik dalğaları və daha yüksək ekstremal temperaturlar da daxil olmaqla, digər yüksək istilik tədbirlərinin ən pis təsirlərinin qarşısını almaq üçün davamlı yumşaldılmaya şərait yaradır.

UNICEF-in icraçı direktoru Catherine Russell, "Civə yüksəlir və uşaqlara təsirlər də artır" dedi. “Artıq hər 3 uşaqdan 1-i həddindən artıq yüksək temperaturla üzləşən ölkələrdə yaşayır və demək olar ki, hər 4 uşaqdan 1-i yüksək istilik dalğasına məruz qalır və bu, daha da pisləşəcək. Növbəti otuz il ərzində daha çox uşaq daha uzun, daha isti və daha tez-tez baş verəcək istilik dalğalarının təsirinə məruz qalacaq, onların sağlamlığını və rifahını təhdid edəcək. Bu dəyişikliklərin nə qədər dağıdıcı olacağı indi görəcəyimiz tədbirlərdən asılıdır. Ən azı, hökumətlər 2025-ci ilə qədər qlobal istiləşməni 1,5 dərəcə Selsi ilə təcili olaraq məhdudlaşdırmalı və ikiqat uyğunlaşma üçün maliyyə ayırmalıdır. Bu, uşaqların həyatını və gələcəyini və planetin gələcəyini xilas etməyin yeganə yoludur.”

İsti dalğalar xüsusilə uşaqlara zərər verir, çünki onlar böyüklərlə müqayisədə bədən istiliyini daha az tənzimləyə bilirlər. Uşaqlar nə qədər çox istilik dalğasına məruz qalırsa, xroniki tənəffüs xəstəlikləri, astma və ürək-damar xəstəlikləri də daxil olmaqla sağlamlıq problemlərinin yaranma şansı bir o qədər çox olur. Körpələr və azyaşlı uşaqlar istiliklə bağlı ölüm riski altındadırlar. İsti dalğalar uşaqların ətraf mühitinə, təhlükəsizliyinə, qidalanmasına və suya əlçatanlığına, təhsilinə və gələcək yaşayış vasitələrinə də təsir edə bilər.

Hesabatda yüksək istilik dalğasının hal-hazırda qlobal miqyasda 538 milyon uşağa və ya 23 faizə təsir etdiyi müəyyən edilmişdir. Bu, 2050-ci ildə 1,7 dərəcə istiləşmədə 1,6 milyard uşağa, 2,4 dərəcə istiləşmədə isə 1,9 milyard uşağa yüksələcək. Məhz buna görə də bu, qlobal istiləşmənin qarşısını almaq və insanların həyatını qorumaq üçün emissiyaların təcili və dramatik şəkildə azaldılması və uyğunlaşma tədbirlərinin vacibliyini vurğulayır.

Daha milyonlarla uşaq qlobal istiləşmə dərəcəsindən asılı olaraq yüksək istilik dalğasına və həddindən artıq yüksək temperatura məruz qalacaq. Şimal bölgələrində, xüsusən də Avropada uşaqlar yüksək şiddətli isti dalğalarında ən dramatik artımlarla üzləşəcək və 2050-ci ilə qədər Afrika və Asiyada bütün uşaqların təxminən yarısı həddindən artıq yüksək temperatura davamlı məruz qalacaq.

Hazırda 23 ölkə uşaqların həddindən artıq yüksək temperaturlara məruz qalmasına görə ən yüksək kateqoriyaya düşür. Bu, 2050-ci ilə qədər aşağı emissiya ssenarisi üzrə 33 ölkəyə və çox yüksək emissiya ssenarisi üzrə 36 ölkəyə yüksələcək. Burkina Faso, Çad, Mali, Niger, Sudan, İraq, Səudiyyə Ərəbistanı, Hindistan və Pakistan hər iki ssenaridə ən yüksək kateqoriyada qalacaq ölkələr sırasındadır.

İqlim fəalı və UNICEF-in xoşməramlı səfiri Vanessa Nakate deyib: “2022-ci ilin iqlim sarsıntıları bizə qarşı artan təhlükə ilə bağlı güclü həyəcan siqnalı verdi. “İsti dalğalar bariz nümunədir. Bu il dünyanın demək olar ki, hər yerində olduğu kimi, çox güman ki, həyatımızın qalan ilinin ən soyuq ili olacaq. Dünya liderləri bunu COP27 çərçivəsində hər yerdə uşaqlar üçün, lakin xüsusilə də ən çox təsir altındakı yerlərdə ən həssas uşaqlar üçün etməlidir. Əgər onlar tədbir görməsələr bu hesabat açıq-aydın göstərir ki, isti dalğaları artıq təyin olunduğundan daha sərt olacaq”.

UNICEF hökumətləri aşağıdakılara etməyə çağırır:

• Sosial xidmətləri uyğunlaşdırmaqla uşaqları iqlim dəyişikliyindən QORUYUN. Hər bir ölkə uşaqları və gəncləri qorumaq üçün vacib sosial xidmətləri - su, kanalizasiya və gigiyena (WASH), səhiyyə, təhsil, qidalanma, sosial müdafiə və uşaqların müdafiəsini uyğunlaşdırmalıdır. Məsələn, təhlükələrə tab gətirmək və sağlam qidalanmaya davamlı çıxışı təmin etmək üçün qida sistemləri gücləndirilməlidir. Uşaqlarda, analarda və həssas əhali qruplarında ağır qida çatışmazlığının erkən qarşısının alınması, aşkar edilməsi və müalicəsi üçün investisiyalar artırılmalıdır. COP27-də adaptasiya ilə bağlı qərarlarda uşaqlar və onların hüquqlarına üstünlük verilməlidir.
• Uşaqları iqlimin dəyişdiyi dünyada yaşamağa HAZIRLAYIN. Hər bir ölkə uşaqlara və gənclərə iqlim dəyişikliyi təhsili, fəlakət riskinin azaldılması üzrə təhsil, yaşıl bacarıqlar üzrə təlim və iqlim siyasətinin hazırlanmasında mənalı şəkildə iştirak etmək və təsir etmək imkanları ilə təmin etməlidir. COP27 ölkələri ACE fəaliyyət planında uşaqların iqlim təhsili və səlahiyyətlərinin artırılmasına diqqəti gücləndirməli, onu qəbul etməli və gənclərin potensialını artırmaq üçün əvvəlki öhdəlikləri yerinə yetirməlidir.
• İqlim maliyyəsi və resurslarında uşaq və gəncləri PRİORİTET seçin. İnkişaf etmiş ölkələr 2030-cu ilə qədər uyğunlaşmaya töhfə verməy bir addım olaraq ildə ən azı 300 milyard dollar ayırmalı, 2025-ci ilə qədər uyğunlaşma maliyyəsini 40 milyard dollara çatdırmaq üçün ikiqat minimum COP26 razılaşmasını yerinə yetirməlidirlər. Uyğunlaşma maliyyəsi bütün iqlim maliyyəsinin yarısını təşkil etməlidir. COP27 uşaqlar və onların icmalarının davamlılığını fəaliyyət və dəstək üzrə müzakirələrin mərkəzinə qoyaraq, itki və zərərlə bağlı irəliləyişə nail olmalıdır.
• İstixana qazı emissiyalarını kəskin şəkildə azaltmaqla iqlim fəlakətinin QARŞISINI ALIN və 1,5 dərəcə Selsi temperaturunu qoruyun. Bu onillikdə emissiyaların 14% artacağı proqnozlaşdırılır ki, bu da bizi fəlakətli qlobal istiləşməyə aparacaq. Bütün hökumətlər bu nəticələrə uyğun milli iqlim planlarına və siyasətlərinə yenidən baxmalıdırlar. Onlar 2030-cu ilə qədər tullantıları ən azı 45% azaltmalıdırlar ki, isitmə 1,5 dərəcədən yuxarı qalxmasın.

#####

Redaktorlar üçün qeydlər:

The Coldest Year Of The Rest Of Their Lives: Protecting Children From The Escalating Impacts Of Heatwaves’  hesabatını endirin.

Hesabat UNICEF-in 2021-ci ildə Uşaqların İqlim Risk İndeksi (UİRİ) əsasında hazırlanmışdır. UİRİ-ni burada oxuya bilərsiniz.