Pandemiyadan sonra heç kim geridə qalmır
Dərslərindən geri qalan şagirdlərə dəstək proqramının uğuru
- Available in:
- English
- Azərbaycanca
Hacıqabul rayonundan olan 8-ci sinif şagirdi Aysel dərslərində çətinlik çəkirdi: “pandemiya zamanı onlayn dərslərə qoşulmaqda çətinliklə üzləşirdim. Mən bilirdim ki, digər şagirdlərdən geri qalıram.” 2021-ci ilin oktyabr ayında o, məhz köməyə ehtiyacı olan şagirdlər üçün hazırlanmış əlavə üç həftəlik dərslərdə iştirak etdi. Müəlliminin köməyi ilə Aysel azərbaycan dilinin tam mənimsəyə bilmədiyi qrammatika qaydalarını təkrarlaya bildi. Yorğun olsa da, o başa düşürdü ki, bu dərslər ona digər həmyaşıdlarına çatmağa kömək edəcək.
2020-ci ildə Azərbaycanda təhsil təkcə pandemiyanın deyil, həm də münaqişənin təsirinə məruz qalmış oldu. Dərslərindən geri qalan şagirdlərə kömək etmək və peşəkar inkişafında durğunluq yaşanan müəllimlər üçün mentorluq imkanları yaratmaq məqsədilə Təhsil Nazirliyi, Təhsil İnstitutu və UNICEF tərəfindən iki-şaxəli proqram tərtib olundu.
Pandemiya səbəbindən məktəblərin bağlanması ilə Azərbaycanda distant təhsilə keçildi, lakin bəzi uşaqlar istər-istəməz geriləməyə başladı və onların öyrənmələrində ciddi boşluqlar müşahidə edildi. Ayselin müəllimi Tünzalə Əliyeva 20 ildən çoxdur ki, Meyniman kənd məktəbində Azərbaycan dilindən dərs deyir: “biz kənd məktəbiyik və internetə çıxışda tez-tez problemlər yaşanır. Bəzən az qala şagirdlərin yarısı onlayn dərslərə qoşula bilmirdi. Övladlarının təhsildə davamiyyətini təmin etmək istəyən valideynlər də çətinliklə üzləşirdi. Şagirdlər həm də xəstələndiklərinə görə onlayn dərslərə qatıla bilmir və ya dərsə yalnız məktəblər təkrar açıldıqdan sonra gəlirdilər.”
“2020-ci ilə baş verən müharibə də, xüsusilə də ölkənin qərb rayonlarında şagirdlər üçün təsirsiz ötüşmədi. Goranboy rayonunun Fəxrəli kənd məktəbinin müəllimi Nəhayət Vəliyeva həmin münaqişənin onun şagirdlərinə necə təsir göstərdiyini xatırladı: “Bəzi şagirdlərimizin ataları döyüşdə idi. Faktiki münaqişə zonasından müəyyən məsafədə yerləşsək də, artilleriya zərbələrinin səsini eşidə bilirdik. Davamiyyət və nəticələr getdikcə zəifləyirdi, şagirdlərdə travma əlamətləri müşahidə edilirdi.”
Təhsil İnstitutu 2021-ci ilin mart və iyun aylarında 250 000 nəfərdən çox şagirdin iştirakı ilə ümummilli onlayn və kağız əsaslı qiymətləndirmə tədqiqatları həyata keçirdi. Nəticələrə əsasən şagirdlərin əksəriyyəti əvvəlki illə müqayisədə daha aşağı bal topladılar ki, bu da UNICEF tərəfindən aparılan araşdırma ilə də təsdiqlənmiş oldu. Lakin pandemiya müəllimlərin peşəkar inkişafına da zərbə vurdu. Beyləqandan olan müəllim və mentor İlkin Rüstəmov bildirdi ki, “bəzi müəllimlər texnologiya ilə bağlı, digərləri isə fərqli yanaşma və ya daha çox diqqət tələb edən şagirdlərin idarə edilməsində çətinlik çəkirdi.
Bu kimi problemlərin həlli istiqamətində Təhsil Nazirliyi, Təhsil İnstitutu və UNICEF həm şagirdlər, həm də müəllimlərə dəstək olmaq məqsədilə proqram hazırlayıb. İlk olaraq, iki əsas fənn – ana dili və riyaziyyat üzrə geriləyən şagirdlər üçün əlavə dərslər təşkil edildi. Ən aşağı bal toplayan II-VIII sinif şagirdləri hərəsində maksimum 10 şagird olmaqla səviyyələr üzrə kiçik ölçülü siniflərə qruplaşdırıldı. Üç həftə ərzində onlar müntəzəm dərs saatlarından sonra seçilmiş müəllimlər tərəfindən tədris olunan əlavə dərslərdə iştirak etdilər. Bundan başqa, bilik və bacarıqlarının təkmilləşdirilməsi istiqamətində köməyə ehtiyacı olan 75 müəllimə dörd ay ərzində fərdi dəstək göstərmək məqsədilə 15 mentor seçilərək təlimlərə cəlb olundu. Layihənin icra edilməsi üçün 6 rayon seçildi: milli qiymətləndirmə tədqiqatında ən aşağı nəticə göstərən Qobustan, Ağsu və Hacıqabul və eləcə də münaqişənin təsirinin birbaşa hiss olunduğu Gəncə, Goranboy və Beyləqan.
Əlavə dərslərin tədris edilməsində iştirak edən Gəncəli müəllim Günel Məmmədovanın sözlərinə görə “şagirdlər iştirak etməyə can atırdı. Onlar daha öndə gedən həmyaşıdlarına çatmaq istəyirdi. Valideynlər də bu təşəbbüsə tam dəstək nümayiş etdirirdi.” Şagirdlərdə maraq oyatmaq üçün Günel müəllim öz dərs keçmə tərzində müvafiq dəyişikliklər etdi: “əlavə dərslər müntəzəm dərs saatlarından sonra olduğu üçün mən istəmirdim ki, bu uşaqların üzərində ağır bir yükə çevrilsin. Ona görə də bu dərsləri şagirdlər üçün daha əyləncəli etməyə çalışırdım.” Hacıqabuldan olan müəllim Tünzalə Əliyeva şagirdlərin fundamentinin möhkəmlənməsi məqsədilə diqqəti əsasən onların bir öncəki tədris ilində tam qavraya bilmədikləri mövzulara yönəldirdi. O, ümumilikdə 8 qrupa dərs deyirdi və həmkarı riyaziyyat müəllimi ilə birlikdə hər gün axşam saat 6-7-yə qədər məktəbdə qalaraq dərslər keçirdi. Lakin bu onu narahat etmirdi, çünki o, gözləri önündə nəzərəçarpan irəliləyişin şahidi olurdu.
Mentorlar da öz müdavimlərinə əllərindən gələn dəstəyi göstərirdilər: Beyləqandan olan mentor İlkin Rüstəmov müdavimlərinin dərslərini müşahidə etdi və kömək edə biləcəyi konkret məsələləri müəyyənləşdirdi. O, müdavimləri ilə həm fərdi mentorluq sessiyaları, həm də qrup müzakirələri keçirirdi. Bundan başqa müdavimlər daha təcrübəli müəllimlərin çətin şəraitlərdə hansı tərz və metodlardan istifadə etdiklərini görmək məqsədilə geriləyən şagirdlər üçün təşkil edilən əlavə dərsləri də müşahidə edirdilər. Sonradan onlar da həmin dərsləri özləri tədris etmək və öyrəndiklərini tətbiq etmək imkanı əldə etdilər.
20 məktəbdən 800-dən çox şagird gender balansına və inklüzivliyə diqqət yetirməklə bu proqramdan faydalandı. Proqram başa çatdıqdan sonra yekun sınaq keçirildi və müəllimlərin müşahidələri bir daha öz təsdiqini tapdı: şagirdlərdə nəzərəçarpacaq dərəcədə irəliləyiş qeyd olundu. Günel Məmmədovanın III sinif şagirdi Dəniz qrammatika qaydalarının öyrənilməsi və rəqəmlərin yuvarlaqlaşdırılmasında çətinlik çəkirdi. Onun Azərbaycan dilindən topladığı ilkin bal 30/100 olsa da, yekun qiymətləndirmədə Dəniz bu göstəricini 63/100-ə çatdırmağı bacardı. Goranboydan olan 4-cü sinif şagirdi İlkin azərbaycan dili və riyaziyyat fənlərini o qədər də sevmirdi. Amma əlavə dərslər sayəsində bu fənlər üzrə göstəricilərini yaxşılaşdırmağa və həmin fənlərdən zövq almağa başladı.
Bəzi şagirdlər öz həmyaşıdlarına çatmaqda və yeni biliklərə yiyələnməkdə çox həvəsli idilər: Tünzalə Əliyevanın sinfində “əlavə dərslərdə iştirak edən şagirdlərin bəziləri öyrəndiklərini və həmyaşıdları ilə rəqabət apara biləcəklərini göstərmək üçün müntəzəm dərslər zamanı bilik yarışlarının keçirilməsini istəyirdilər. Bu, həqiqətən də sevindirici bir hal idi: şagirdlərin irəliləyişlərini görəndə əlavə dərs keçməyin gətirdiyi fiziki yorğunluq sanki yox olurdu.”
Əlavə dərslər həm də şagirdlərlə müəllimlər arasında yeni münasibətlərin formalaşmasına kömək edirdi: Goranboyu təmsil edən Nəhayət Vəliyevanın əlavə dərs keçdiyi şagirdlər onun müntəzəm sinfinin şagirdləri deyildi. Bu gün “onların bəzi sualları və ya problemləri olanda və ya müəyyən çətinliklərlə üzləşdikdə məsləhət və ya məlumat almaq üçün mənə müraciət edirlər. Onların hamısı ilə hələ də əlaqə saxlayıram”.
Müdavimlər də mentorluq proqramından çox faydalandılar: İlkin Rüstəmovun müdavimlərindən biri başlanğıcda çox stresli idi və sinfi idarə etməkdə çətinlik çəkirdi. Lakin təlimlərin sonunda o, özünü rahat və inamlı hiss edir və şagirdlərinin fərdi inkişafı üçün əlindən gələni əsirgəmirdi. O, mentorunun rəhbərliyi altında öz bacarıqlarını təkmilləşdirmək və biliklərini genişləndirmək üçün böyük səy göstərdi.
Bu unikal dərəcədə müfəssəl layihə həm şagirdlər, həm də müəllimlər üçün tam zamanında həyata keçirildi. Müəllimlər tərəfindən verilən əlavə təlimatlar və diqqət geri qalan şagirdlərin həmyaşdlarına çatmasına kömək etdi və onlarda özgüvəni və özünə inamı artırdı. Mentorluq edilən müəllimlər milli yoxlama zamanı əvvəlkindən xeyli yaxşı nəticələr göstərdilər.
Müəllim Günel Məmmədovanın dediyi kimi, “zəif uşaqlar yoxdur, sadəcə səbirli olmaq və bir az daha çox vaxt sərf etmək lazımdır ki, bütün şagirdlər yaxşı nəticələr göstərsin”.