Շարժական բժշկական թիմերը փախստական ընտանիքներին մատուցում են հիմնական առողջապահական ծառայություններ
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը գործընկերների հետ միասին կազմել է բժշկական շարժական թիմեր՝ օգնելու փախստական ընտանիքներին օգտվել առողջապահական ծառայություններից:
- Հասանելի է նաև:
- Հայերեն
- English
Կոտայքի մարզի Սոլակ համայնքի ամբուլատորիան գրեթե երբեք այսքան մարդաշատ չի լինում։ ՅՈւՆԻՍԵՖ-ի նախաձեռնությամբ և ԱՄՆ ՄԶԳ և այլ գործընկերների աջակցությամբ ստեղծված բժշկական մոբիլ թիմերն անցնում են համայնքից համայնք ու հանդիպում Հայաստանի տարբեր համայնքներում բնակություն հաստատած փախստական ընտանիքների։
«Երբեմն ականատես ենք լինում տարբեր խնդիրների։ Գյուղերից մեկի ամբուլատորիա էր եկել ութ տարեկան մի աղջիկ իր հինգ տարեկան քրոջ հետ։ Բացատրեց, որ մայրը գործերով մեկնել է Երևան և քանի որ ուշանում է՝ խնդրել է, որ երեխաներն իրար հետ գնան ամբուլատորիա։ Երեխային՝ առանց ծնողի ներկայության զննել չի կարելի, բայց մայրը կապվեց մեզ հետ և թույլ տվեց աշխատել։ Ութ տարեկան աղջկան հարցրի՝ առողջական որևէ խնդիր ունե՞ս։ Պատասխանեց՝ ծնվել եմ սրտի հետ կապված խնդրով, ինձ վիրահատել են, հետազոտել են մի քանի անգամ։ Իսկ Ծաղկաձորում մի տատիկ իր յոթ թոռներին էր բերել, քանի որ հարսներն աշխատանքի էին»,- պատմում է Սոլակում աշխատող մոբիլ թիմի ղեկավար, Աբովյանի բժշկական կենտրոնի ընտանեկան բժիշկ Մարինե Բաբայանը։
«Այսօր ընդունելության ենք կանչել 15 երեխայի, բոլորը ներկայացել են։ Որևէ համայնքում չենք նկատել, որ ծնողները կամ երեխաները խուսափեն բժշկական խորհրդատվությունից: Մասնագիտական համապարփակ հետազոտություն և խորհրդատվություն մեկ վայրում առաջարկելը վստահ ավելի հարմար է մեր ծնողների համար: Մեր նպատակն է հասնել առավել խոցելի երեխաներին և ընտանիքներին՝ հանդիպելով նրանց այնտեղ, որտեղ նրանք իրենք իրենց առավել հանգիստ են զգում»,-
Մոբիլ թիմերը ձևավորվեցին տեղահանումից հետո գրեթե անմիջապես 2023-ի սեպտեմբերին։ Այցերի հիմնական նպատակն էր գնահատել երեխաների առողջական վիճակը, հայտնաբերել առկա խնդիրները և ըստ անհրաժեշտության կազմակերպել նեղ մասնագիտական խորհրդատվություն, նշանակել դեղորայքային բուժում և այլն։ Մոբիլ թիմերում աշխատում են մանկաբույժներ, բուժքույրեր, բուժեղբայրներ, հոգեբաններ։
Էդիտա Բաղդասարյանը Սոլակի ամբուլատորիա էր բերել իր երկու երեխաներին՝ Ալեքսին ու Մանեին։ 2023-ի տեղահանումը Էդիտայի կյանքում երկրորդն էր։ 2020-ին նա ժամանակավոր ապաստան էր գտել Երևանում, որտեղ և ծնվել էր Ալեքսը։ Նույն թվականի դեկտեմբերին մայր ու որդի վերադարձել էին հայրենի տուն՝ անտեղյակ, որ երկու տարի անց հայտնվելու են վատթարացող հումանիտար ճգնաժամի պայմաններում, իսկ ամիսներ անց ստիպված են լինելու լքել իրենց հայրենի բնակավայրը։
«Փառք Աստծո՝ երեխաներս առողջական որևէ խնդիր չունեն։ Մանկաբույժն ասաց, որ ամեն ինչ կարգին է։ Ե՛վ ուրախ եմ, և՛ զարմանում եմ, քանի որ երկու հղիությունների ընթացքում էլ ապրել եմ պատերազմի, տարհանման, անորոշության վախը։ Շրջափակման 10 ամսում երեխաները սնվել են նրանով, ինչ կար, իսկ կար շատ քիչ բան, ավելի ճիշտ գրեթե ոչինչ էլ չկար։ 2023-ի սեպտեմբերի 19-ն էր, պայթյունների մոտեցող ձայներից հասկացանք, որ տանը մնալ չենք կարողԵս հիմա էլ չեմ հասկանում, թե ինչպես ապրեցինք այդ օրերը՝ առանց տաք հագուստ և ուտելիք։ Այդ ամենից հետո լսել, որ երեխաները առողջական որևէ խնդիր չունեն, իհարկե, անհավատալի է թվում։ Նրանց պահապանը Աստված է», -
Մերուժանի և Նարեի մայրիկը՝ Լիդիա Սողոմոնյանը, կես կատակ ասում է՝ երեխաներից արյան անալիզներ պետք էր վերցնել սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին՝ վստահ եմ՝ նրանց արյան ցուցանիշներում շատ բան պակաս կլիներ, քանի որ տասը ամիս շարունակ երեխաներին կերակրում էինք հերթով, հստակ սահմանված չափաբաժիններով, որ սոված չմնան, ուշագնաց չլինեն։
Լիդիան պատմում է․- «Նարեն ալերգիկ բրոնխիալ ասթմա ունի։ 2020-ի 44-օրյա պատերազմի օրերին տեղափոխվեցինք Արարատի մարզի Մասիս քաղաք։ Ամենայն հավանականությամբ՝ տեղի փոփոխության պատճառով աղջկաս հիվանդությունը սրվեց, ստիպված էինք երեք ամիս մնալ հիվանդանոցում։ Հետո վերադարձանք մեր հայրենի Գանձասար։ Դրանից հետո Նարեի վիճակը փոխվեց դեպի դրականը։ Աչքս վախեցել էր ու ամեն անգամ նրա դեղերը գնելիս՝ վերցնում էի ավելի շատ, քան պետք էր։ Հենց դա օգնեց դիմանալ 2023-ի հումանիտար ճգնաժամի 7-8 ամիսներին։ Հաջորդ 2 ամիսները հաղթահարեցինք ծանոթ մարդկանց օգնությամբ։ Կարմիր խաչի միջնորդությամբ որոշ հիվանդներ տեղափոխվել էին Երևան։ Նրանց ուղեկցող ազգականները՝ վերադարձի ճանապարհին գնել ու մեզ էին բերել աղջկաս դեղերը։ 2023-ին տարհանվեցինք երկրորդ անգամ, ու Նարեի վիճակը կրկին վատացավ։ Տունն, ուր ապրում ենք աննկարագրելի խոնավ է, բորբոսահոտն ամենուր է։ Աղջկաս աչքերը հաճախակի այտուցվում են, գրեթե ոչինչ չի տեսնում։ Մանկաբույժի ուղղորդմամբ արդեն մի քանի անգամ եղել ենք երևանյան ակնաբուժական կլինիկաներից մեկում։ Մեզ բացատրում են, որ Նարեի վիճակի վատթարացման պատճառը ոչ միայն բնակության վայրի փոփոխությունն է, այլև այն պայմանները, որոնցում ապրում ենք։ Լսում եմ ու հասկանում, որ տեսանելի ապագայում որևէ բան փոխել չենք կարողանալու՝ աշխատանք չենք գտնում, պետությունից ստացած գումարն էլ բավարարում է տան ու կոմունալների վարձերը փակելուն»:
Լիդիայի ընտանիքը մեկն է հազարավոր այն ընտանիքներից, որոնք այսօր արտաքուստ գտնվում են ապահովության մեջ, բայց ունեն կենսական պայմաններն անտանելի դարձնող բազմաթիվ խնդիրներ։ Խնդիրների մյուս մասն էլ անտեսանելի է՝ վախի, անորոշության, կորստի ցավի հետևանքները, որոնք շատ երեխաներ թաքցնում են լռակյացության կամ միամիտ ժպիտների հետևում։
Մոբիլ թիմում աշխատող հոգեբան Սյուզաննա Ազիզյանն արձանագրում է՝ 2023-ին իր և իր գործընկերների հիմնական անելիքը հոգեբանական առաջին օգնություն ցուցաբերելն էր, իսկ հիմա, երբ կրքերը մի փոքր հանդարտվել են՝ հնարավոր է քննարկել ավելի խորքային, նուրբ հարցեր, օգնել ադապտացվել ներկա հանգամանքներին, հաղթահարել վախերը, տագնապները և այլն։
«Փախստական դարձած մեր հայրենակիցներից շատերն ապրում են առօրյա այնպիսի խնդիրների հետ, որ հոգեբանի այցելելու ո՛չ ժամանակ ունեն, ո՛չ միջոց։ Մոբիլ թիմերի կազմում հոգեբանի աշխատանքը կարևոր է՝ տեղում գտնելու հոգեբանական աջակցության կարիք ունեցող երեխաներին։ Մեկ հանդիպումը հարց չի լուծում, բայց թույլ է տալիս որոշակիորեն ուրվագծել առանձին վերցրած յուրաքանչյուր երեխայի խնդիրները և ուղղորդել ծնողին։ Երբեմն պատահում են բարդ դեպքեր, որ կարճատև խորհրդակցությունը վերածվում է ամբողջական հանդիպման, որից հետո փոխանակում ենք կոնտակտային տվյալները, որպեսզի ծնողի հետ շարունակական կապի մեջ լինենք»:
Ամիսներ ձգված աշխատանքը վերլուծելով՝ Սյուզաննան նկատում է, որ խնդիրների ամբողջ գունապնակում՝ հատկապես ցավոտ է կորստի գործոնը։ Երեխաների համար հատկապես ծանր է հարազատ միջավայրը կորցնելը։ Նրանցից շատերը դեռ հույս ունեն, որ վերադառնալու են տուն։ Ասել կուզի՝ կորստի փաստն ընդունելու, այն հաղթահարելու և առաջադրված նոր հանգամանքներին հարմարվելու համար երեխաներից շատերը դեռ երկար ճանապարհ ունեն անցնելու։
«Ուշագրավ է, թե ինչպես են երեխաները խոսում տունը, հայրենիքը, սիրելի մարդկանց ու ընկերներին կորցնելու մասին, բայց հասնում են ապրումների գագաթնակետին, ցնցվում են, երբ խոսք է բացվում հայրենի վայրերում թողած իրենց ընտանի կենդանիների մասին։ Նրանք չեն հաշտվում այն մտքին, որ իրենց սիրելի շանը կամ կատվին թողել են տանը՝ անտեր։ Մայրիկները փորձում են բացատրել, որ տարհանման ճանապարհն անցել են 7-8 հոգով՝ 4-5 հոգու համար նախատեսված ավտոմեքենաներով, շան կամ կատվի համար չկար ո՛չ տեղ, ո՛չ սնունդ, բայց երեխաներին դա չի մխիթարում»,-
«Տարեվերջյան հանդիպումներից էր։ Մի մայրիկ եկավ երկու ամսական փոքրիկի հետ։ Ասաց, որ երեխան սնուցվում է բացառապես կաթնախառնուրդով։ Սկսեցի խոսել կրծքի կաթի կարևորության մասին, բայց մայրիկը գրեթե չէր արձագանքում, իսկ երբ ինչ-որ բան էլ ասում էր՝ կտրուկ ու կարճ էր։ Հասկացա, որ պետք չէ շարունակել այդ թեման։ Իսկ հետո իմացա, որ ամուսինը զոհվել է պայթյունի հետևանքով։ Այն, ինչ անում ենք այս նախաձեռնության շրջանակում՝ անչափ կարևոր է, բայց երբեք չես իմանա, թե որ խոսքի, որ գործողության տակ ինչ ցավ է թաքնված»,- ասում է տիկին Բաբայանը։
Կոտայքի մարզում աշխատանքներն ավարտած մոբիլ թիմի մասնագետներն արձանագրում են՝ ծնողները ոչ միայն տեղեկացված են, այլ նաև հետևողական են իրենց երեխաների առողջության և բարօրության հանդեպ։ Համակ ուշադրությամբ լսում են բժիշկների ցուցումները, մեկնում են Երևան՝ հետազոտվելու նեղ մասնագետների մոտ: Բժիշկներին այդ փաստն ուրախացնում է, քանի որ համայնքից-համայնք են շրջում հենց այդ նպատակով՝ հայտնաբերել դեպքերը, ուղղորդել, հուշել՝ ինչ անել շփոթված ու դաժան իրադարձություններ տեսած ծնողներին:
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը շարունակում է աջակցել Հայաստան ժամանած երեխաներին՝ ապահովելով մի շարք ծառայություննեի հասանելիությունը, ներառյալ երեխաների պաշտպանության, սոցիալ-հոգեբանական աջակցության, առողջապահական, կրթական և մի շարք այլ ծառայություններ:
Մինչ օրս ավելի քան 6,000 երեխա բուժզննում է անցել երկրում գործող 20 շարժական մանկաբուժական թիմերի կողմից: Ավելի քան 630 երեխա ուղղորդվել է դեպի երկրորդական կամ երրորդական առողջապահական ծառայություններ, իսկ 5,253 խնամակալի տրամադրվել է մասնագիտական խորհրդատվություն երեխաների առողջության, խնամքի և սնուցման վերաբերյալ:
