Մանկապարտեզից դպրոց տեղափոխվելու Էլենայի բանաձևը

Էլենան 8 տարեկան է: Նա սովորում է երկրորդ դասարանում: Թվում է՝ սա մի նախադասություն է, որ պետք է բնութագրի յուրաքանչյուր 8 տարեկան երեխայի, բայց դա այդպես չէ: Շատ ու շատ 8 տարեկան աղջիկներ ու տղաներ դպրոց չեն հաճախում, քանի որ նրանք մի քիչ տարբեր են, մի քիչ ուրիշ: Այդպիսին է նաև Էլենան, ով յուրովի է ընկալում իրեն շրջապատող աշխարհը, և յուրովի հաղորդակցվում մարդկանց հետ: Նա աշխարհն ու մարդկանց այլ կերպ է լսում, տեսնում ու զգում: Երբ շատ ոգևորված է, վազվզում է, հիացմունքը ճիչերով է արտահայտում, երբ շատ հոգնած է ու ձանձարացած, մի պահ նստում է գետնին ու հանգստանում: Էլենան չի խոսում, բայց իր բոլոր զգացմունքներն ու ցանկություններն արտահայտելու իր ձևերն ունի:

Էլենան ուժեղ աղջիկ է, ով հաղթահարել է շատ դժվարություններ ու հաճախել է Երևանի թիվ 92-րդ մանկապարտեզը, որի տարածքում ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի աջակցությամբ հիմնվել են վերականգնողական ծառայություններ զարգացման հապաղում կամ հաշմանդամություն ունեցող երեխաների համար: Այս մանկապարտեզը  շատ երեխաների այդքան կարևոր վաղ մանկական կրթություն ստանալու հնարավորություն է տվել ու տալիս, իսկ ծնողներին՝ անփոխարինելի աջակցություն թե՛ երեխայի զարգացման ու թե՛ ազատ ժամանակ ունենալու հարցում:

«Մանկապարտեզը շատ-շատ է օգնել մեզ: Էլենան ավելի կարգապահ դարձավ, նրա մոտ որոշակի ռեժիմ ձևավորվեց հենց մանկապարտեզ հաճախելուց հետո: Հենց պարտեզում է նա սկսել նստել սեղանի շուրջ, ինքնուրույն ուտել, ատամներն ինքնուրույն լվանալ», - ասում է Էլենայի մայրիկը՝ Մելեան:

Կրթության առաջին անհրաժեշտ աստիճանն անցնելուց հետո, Էլենան արդեն ավելի վստահ ու անվախ է քայլել դեպի կրթության հաջորդ աստիճան՝ դպրոց, որտեղ կան հարմարություններ, հասակակիցներ ու մի հրաշալի ուսուցիչ՝ տկն. Երիցյանը:

«Ինձ համար բոլոր աշակերտներս հավասար են, ես չեմ առանձնացնում նրանց թե՛ դասերին, թե՛ միջոցառումներին: Նույնը ծնողական ժողովին, ես խոսում եմ իմ բոլոր երեխաների հաջողություններից: Իսկ որոշ դեպքերում հաջողությունները ավելի շատ են ու ակնհայտ: Էլենան նույնպես առաջին դասարանի համեմատ այնքան է փոխվել, նա հիմա անհամեմատ ավելի հանգիստ է նստում դասին, շատ սիրում է դերային խաղերը, շատ ոգևորվում է խաղերից, շատ լավ է նկարում, շատ գունեղ»,-ասում է տկն Երիցյանը, ով արդեն 22 տարի ուսուցիչ է: Ասում է՝  դժվար չէ, քանի որ սիրով է անում ու միշտ նախապես պատրաստում է թե՛ աշակերտներին ու թե՛ ծնողներին: Ժպտալով՝ անկեղծանում է, որ ծնողների հետ հաճախ շատ ավելի բարդ է, քան երեխաների հետ: «Ես խոնարհվում եմ այս երեխաների ծնողների առաջ: Իրենց նվիրվածության, անսպառ համբերության, իրենց աշխատանքի համար: Եթե բոլոր ծնողերը այսպես աշխատեին իրենց երեխաների հետ, այսքան ժամանակ անցկացնեին նրանց հետ...»

Էլենան մի աղջիկ է, որի ծնողներն ամեն ինչ անում են, որ նա երջանիկ լինի, որ մի փոքր ինքնուրույն դառնա ու գտնի կյանքում իր սիրած զբաղմունքը. ճիշտ բոլոր ծնողների նման: Էլենան մի աղջիկ է, ով առանձնահատուկ ջերմ է վերաբերվում բոլոր նրանց նկատմամբ, ովքեր իրեն են ջերմ վերաբերվում. ճիշտ բոլորիս նման: Նա սիրում է իր ընկերներին, հատկապես նրանց, ովքեր մոտենում են, շփվում են, ձեռքն են բռնում, վազում են իր հետ դասամիջոցին: Իսկ դասամիջոցն այն ժամանակն է, երբ երեխաները ավելի շատ հնարավորություն են ունենում միմյանց հետ շփվելու համար:

«Դպրոցը մեզ համար ոչ միայն ակադեմիկ գիտելիքներ ձեռք բերելու հարթակ է, այլ իր հասակակիցների հետ միևնույն տարածքում լինելու, իր կարողությունների սահմաններում, բայց միևնույն աշխատանքի, դասի մեջ ներգրավված լինելու հնարավորություն է»,- ասում է Էլենայի մայրը:

Ճիշտ է Հայաստանում վերջին տարիներին առաջընթաց է գրացվել ու եթե 2015թ-ին Հայաստանում հարցվածների 51%-ն էր ընդունում, որ ֆիզիկական հաշմանդամություն ունեցող երեխաները պետք է հաճախեն պետական դպրոց, ապա 2018-ին արդեն 69%-ն է համաձայն այս պնդման հետ: Մտավոր հաշմանդամության դեպքում առաջընթացն ավելի ակնհայտ է. եթե 2015-ին հարցվածների 13% է համաձայնվել, որ մտավոր հաշմանդամություն ունեցող երեխաները պետք է հաճախեն սովորական դպրոց, ապա 2018-ին արդեն հարցվածների 44%-ն է համաձայն այս պնդման հետ: Բայց ստացվում է՝ բնակչության 56%-ը համաձայն չէ, որ մտավոր հաշմանդամություն ունեցող երեխաները, իսկ 31%-ը՝ որ ֆիզիկական հաշմանդամություն ունեցող երեխաները սովորական պետական դպրոց հաճախեն:

ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ն աջակցում է ՀՀ կառավարությանը, որպեսզի յուրաքանչյուր երեխա Հայաստանում իրականացնի կրթության իր իրավունքը վաղ մանկությունից մինչև պատանեկություն: Մենք աջակցում ենք համապատասխան քաղաքականության ու գործողությունների ծրագրի մշակմանը, վերապատրաստել/վերապատրաստում ենք ուսուցիչներին, աջակցում ենք ապագա ուսուցիչներին ներառական մանկավարժության սկզբունքերը յուրացնելու և կիրառելու ուղղությամբ՝ մշակելով մասնագիտական ռեսուրսներ ու ծանոթացնելով միջազգային լավագույն փորձին, վերակազմավորել/վերակազմավորում ենք հատուկ դպրոցները, աջակցում ենք համայնքային ծառայությունների ստեղծմանը և կայացմանը, և վերջապես, աշխատում ենք իրազեկել հանրությանը ու նպաստել յուրաքանչյուր երեխայի հավասար իրավունքներ ու հնարավորություններ ունենալու գաղափարի ընկալմանը/ընդունմանը:

Իսկ Մելեան վաղուց ընդունել է Էլենային այնպիսին, ինչպիսին նա կա: Ասում է՝ ամեն ծնող ախտորոշումը ստանալուց հետո, ինքն իր մեջ սկսում է ախտորոշումն ընդունելու գործընթացը ու պնդում, որ չընդունելու դեպքում խնդիրը սկսում ես երեխայից չտարանջատել:

Շատ կարևոր է ունենալ մարդիկ, մասնագետներ, ծնողներ, ովքեր հաղաթահարել են այս ամենը, ովքեր քեզ նույնպես կօգնեն անցնել այս ճանապարհը:

«Երբ ընդունում ես ու սիրում ես նրան այնպիսին, ինչպիսին կա, ամեն ինչ դրական ֆոնով ու հաղթանակներով է լինում: Մեր կյանքում հաղթանակները փոքր են, բայց հաճախ»: Ընտանիքում բոլորը պետք է ներգրավված լինեն, մաման միայնակ չպետք է լինի: Ասում է՝ ամուսինն իրեն շատ է օգնում: Իսկ Էլենան մի աղջիկ է, ով շատ կարևորում է հայրիկի խոսքը: Էլենան շատ սիրում է, երբ իր ընտանիքի բոլոր անդամները՝ հայրը, մայրն ու փոքրիկ եղբայրը, տանը միասին են լինում: