Բարելավել հանրակրթության ոլորտը՝ ուսումնասիրելով միջազգային փորձը
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը և գործընկերները բարելավում են կրթության ոլորտի քաղաքականությունը՝ հիմնվելով նոր հետազոտությունների և դրանց արդյունքների վերլուծության վրա։
- Հասանելի է նաև:
- Հայերեն
- English
Հայաստանում կրթության ոլորտի բարեփոխումների անհրաժեշտության և կարևորության մասին մշտապես է խոսվում։ Այս ոլորտում հետազոտահեն ու փաստահեն քաղաքականություն իրականացնելու, ինչպես նաև լավագույն միջազգային փորձը ներգրավելու նպատակով վերջին ամիսներին չորս խորքային ուսումնասիրություններ են իրականացվել:
ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ն այս ուսումնասիրություններն իրականացրել է Կրթության համաշխարհային գործընկերության (ԿՀԳ) հիմնադրամի կողմից տրամադրված դրամաշնորհի շրջանակում՝ ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության (ԿԳՄՍ) և Ասիական զարգացման բանկի (ԱԶԲ) հետ գործակցությամբ։
Ուսումնասիրությունների հիմնական թիրախը հանրակրթության ոլորտն է՝ նախադպրոցական կրթությունից մինչև ուսուցիչների կառավարում, դասարանային գնահատումից մինչև Հայաստանում ուսուցման գնահատման համակարգի վերլուծություն։ Ուսումնասիրությունները ներառել են ինչպես Հայաստանում առկա բոլոր փաստաթղթերի ուսումնասիրությունը, այնպես էլ հետազոտվել են միջազգային փաստաթղթեր և աշխատություններ։
Հետազոտության արդյունքները ներկայացնելու և առաջարկությունները քննարկելու համար ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը հատուկ աշխատաժողով էր կազմակերպել ԿԳՍՄ նախարարության ներկայացուցիչների, ոլորտի ավելի քան քառասուն անդամ կազմակերպություններից բաղկացած տեղական կրթական խմբի ներկայացուցիչների, տարբեր շահառուների և փորձագետների մասնակցությամբ։
Ահա 4 հիմնական արդյունքներ, որոնց մասին դուք նույնպես պետք է իմանաք:
1․ Հայաստանում ուսուցիչների կառավարման համակարգի վերլուծության արդյուքնում մի շարք բացեր են ի հայտ եկել:
Ուսուցիչների կրթության մասնագետ-հետազոտող Հասմիկ Կյուրեղյանը, որպես ՅՈՒՆԻՍԵֆ-ի կողմից հավաքագրված փորձագիտական խմբի ղեկավար, գործընկերների հետ իրականացրել է Հայաստանում ուսուցիչների կառավարման համակարգի հետազոտությունը՝ տարանջատելով երեք մեծ ուղղություն՝ ուսուցիչների հավաքագրում, աշխատանքում մնալու շարժառիթներ, ինչպես նաև ուսուցիչների շարունակական մասնագիտական զարգացում։ Դիտարկվել են նաև թափուր հաստիքների հետ կապված հարցերը և թե ինչպես կարելի է խրախուսել և աջակցել ուսուցիչներին՝ զբաղվելու առարկայական այն ոլորտներում, որոնց համար բավարար դասախոսներ չկան, հատկապես գիտության, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների, ճարտարագիտության և մաթեմատիկայի ոլորտներում:
«Հետազոտության արդյունքում մեծամասամբ այնպիսի տվյալներ ստացանք, որոնք ակնկալում էինք, օրինակ՝ ուսուցիչների աշխատանքի վարձատրության ցածր լինելու խնդիրը։ Սակայն հետազոտության կարևորությունը նրանում է, որ մենք այդ հանրային ճշմարտությունները կարող ենք այսուհետ փաստերով արձանագրել», -
Հետազոտության արդյունքում խումբն առաջարկների փաթեթ է ներկայացրել երեք ուղղություններով։ Առաջարկվել է, օրինակ, որ ուսուցիչների աշխատանքի ընդունման կարգում ներառվի նաև փորձաշրջանի փուլը։ «Առաջարկել ենք նաև վերանայել աշխատավարձային կառուցվածքը։ Պետք է լինեն ուսուցչական որոշակի որակավորումներ կամ ստանդարտներ՝ աշխատավարձի աստիճանական աճի հնարավորությունները դիտարկելու համար, օրինակ՝ «սկսնակ ուսուցիչ», «մենթոր ուսուցիչ» և այլն։ Այս ամենն ավելի հեշտ իրականացնելու համար անհրաժեշտ կլինի նաև ուսուցիչների կատարողականի գնահատման մեխանիզմ ներդնել․ սա նույնպես ներառել ենք առաջարկությունների մեջ», - նշեց փորձագետը:
Մասնագիտական շարունակական զարգացման տեսանկյունից առաջարկվում է դպրոցի բոլոր ուսուցիչներին տրամադրել խթաններ, որպեսզի նրանք մասնակցեն մասնագիտական զարգացման գործողություններին (օրինակ՝ գործընկերային համագործակցություն, դասարանային գործունեության վրա հիմնված հետազոտություն և այլն)։
2․ Դասարանային գնահատման պրակտիկայի վերլուծությունը ցույց տվեց, որ անաչառության և արդարության սկզբունքների պահպանման ավելի մեծ անհրաժեշտություն կա:
Փորձագետների թիմը դիտարկել է Հայաստանում դասարանական գնահատման քաղաքականությունը և մոտեցումները՝ պահպանելու անաչառության և արդարության սկզբունքների պահպանումը: Թեև Հայաստանը միացել է միջազգային մի շարք օրենսդրական փաստաթղթերի և գործընթացների, որով պարտավորվում է դասարանական և դպրոցական միջավայրում բոլոր երեխաների համար հավասար իրավունքներ ապահովել, հետազոտողների թիմը փաստում է, որ առկա գնահատման համակարգը միայն մասամբ է նպաստում անաչառության ու արդարության պահպանմանը:
Հետազոտական թիմը համեմատել է գնահատման հին համակարգը նոր չափորոշիչներով առաջարկվող և ներկայումս Տավուշի մարզում փորձարկվող համակարգի հետ, ինչի արդյունքում դուրս են բերվել որոշակի առաջարկություններ ինչպես ընդհանուր համակարգի, այնպես էլ փորձարկվող նորարարությունների վերաբերյալ։
«Թեև հսկայական աշխատանք է իրականացվել, հատկապես նոր չափորոշիչների մշակման ուղղությամբ, աշակերտների գնահատման համակարգը կատարելագործելու համար դեռևս բավականին գործ պետք է անենք»,- նշեց ուսումնասիրությունն իրականացրած փորձագիտական խմբի ղեկավար, մանկավարժական գիտությունների թեկնածու Աննա Ալեքսանյանը։
«Ես շատ կուզենայի, որ այն նյութերը, որ մենք ամիսներ շարունակ մշակել ենք, հասնի ուսուցիչներին նույնպես, քանի որ շատ արժեքավոր խորհուրդներ ու կարևոր դրույթներ ենք դուրս բերել։ Ուսուցիչն է, որ ապահովոմ է գնահատման հավասարությունն ու անաչառությունը։ Երբ ուսուցիչը մտնում է դասարան, նա աշակերտների հետ մնում է միայնակ, և ինքն է որոշում՝ ինչպես աշխատել: Հենց ուսուցիչը պետք է և կարող է լինել փոփոխությունների առաջամարտիկը։
3․ Անհրաժեշտ է գնահատման ծրագրերը համապատասխանեցնել կրթական չափորոշիչներին և կրթակարգին:
Կրթության հոգեբանության, կրթական չափումների և գնահատման մասնագեգ Հայկ Դավեյանն էլ իր կողմից ղեկավարված փորձագիտական խմբի անդամների հետ հետազոտել է Հայաստանում ուսուցման գնահատման զանգվածային ծրագրերի որակը։ «Զանգվածային գնահատման համակարգ են միասնական քննությունները, ազգային գնահատման ծրագրերը և այլն։ Մենք դիտարկել ենք գործըթացների որակը և թե որքանով են դրանք համապատասխանում Հայաստանի՝ պետության կողմից սահմանված առաջնահերթություններին և միջազգային փաստաթղթերին», - նշում է հետազոտողը։
Հետազոտական խումբը դիտարկել է նաև, թե որքանով և ինչ խորությամբ են հետազոտությունների տվյալները կիրառվում Հայաստանում կրթական քաղաքականության մշակման մեջ։ Համաձայն ուսումնասիրության հիմնական արդյունքների՝ անհրաժեշտ է գնահատման ծրագրերը համապատասխանեցնել կրթական չափորոշիչներին և կրթակարգին, որին հասնելու համար գնահատման յուրաքանչյուր ծրագրի համար պետք է ստեղծել հստակ կերպով սահմանված և ընդունված գնահատման շրջանակներ:
Հետազոտության արդյունքների հիման վրա առաջարկվում է զարգացնել հետազոտական կարողությունները, ներառել գնահատումները քաղաքականության մշակման և ծրագրերի իրականացման փուլերում։
4․Նախադպրոցական կրթության համապարփակ ոլորտի զարգացման համար պետք է վերափոխել ոլորտի պլանավորումը, ֆինանսավորումը և այլ բաղադրիչները:
Կրթական քաղաքականությունների հետազոտությամբ զբաղվող Քրիստինա Սարգսյանն էլ թիմակիցների հետ հետազոտել է Հայաստանում նախադպրոցական կրթությունը։ Որպես հիմք ընտրվել է Կրթության համաշխարհային գործընկերության և ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի կողմից ընտրված մեթոդաբանությունը, որը տեղայնացվել է։
«Առանձնացրել ենք մի շարք գործառույթներ, որոնք ապահովելու են այս ոլորտի առաջընթացը՝ պլանավորումը և ֆինանսավորումը, պետական չափորոշչի մշակումը և կիրարկումը, աշխատուժի զարգացումը, ընտանիք և համայնք համագործակցությունը և ներգրավվածությունն այս ոլորտի աշխատանքներին», -
Այս հետազոտության մեջ ոչ միայն խնդիրներն են վեր հանվել, այլև ներկայացվել է հաջողված փորձը. «Երբ կենտրոնանում ես միայն խնդիրների վրա, շատ ավելի դժվար է համապարփակ, ամբողջական լուծումներ առաջարկել համապատասխան մարմիններին։ Մեր մոտեցումն այն էր, որ պետք է կառուցել եղածի վրա՝ անգամ խնդիրները պրոյեկտել հաջողված փորձի վրա, որպեսզի հասկանանք՝ այդ լուծումները որքանով արդունավետ կլինեն»:
Ըստ Սարգսյանի, Հայաստանում հաջողված պրակիտիկա կարելի է համարել այն, որ գոյություն ունի նախադպրոցական կրթության ոլորտին վերաբերող առանձին կանոնակարգման շրջանակ՝ դաստիարակների որակավորում, դաստիարակների և տնօրենների ընդունելության կարգ, խնամքի չափորոշիչներ։
«Բայց մարտահրավերն այն է, որ ամբողջական քաղաքականություն և այդ քաղաքականության վրա հիմնված ամբողջական գործողությունների ծրագիր առկա չէ: Թեև մինչև 2023-ը թիրախ է դրվել անցնել համընդհանուր ներառականության, սակայն ռեսուրսներն անբավարար են։ Խոսքը միայն ոչ միայն ֆիզիկական ենթակառուցվածքների, այլ մանկավարժական աշխատուժի պատրաստվածությանն է վերաբերում»,- նշում է Սարգսյանը։
Աշխատուժի զարգացումն ու վերապատրաստումները ևս այս թիմի ուշադրության կենտրոնում էր: «Նախադպրոցական մասնագետների որակավորման պահանջը ներառված է կանոնակարգերի մեջ, բայց գործնականում ունենք խնդիր, որ կան համայնքներ, որտեղ ուղղակի չկան այդ չափանիշներին համապատասխան կադրեր», - նշում է Սարգսյանը՝ հավելելով, որ կան նաև ուսուցման մեթոդաբանության հետ կապված խնդիրներ։ Համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ նախադպրոցական տարիքի երեխաների համար նախընտրելի է խաղի վրա հիմնված ուսումնառության մեթոդաբանությունը, մինչդեռ Հայաստանում մանկավարժների համայնքում խաղը և ուսուցումը դեռևս միմյանցից տարանջատված են։ Ուստի, առաջարկ է արվել վերանայել նաև ամբողջական մեթոդաբանությունը։
Ապրիլին ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը ԿԳՄՍ նախարարությանը առաջարկությունների բավականին ընդգրկուն փաթեթ է ներկայացրել:
«Այս բոլոր հետազոտությունները ծառայելու են մեզ համար որպես լավ հիմք հետագա որոշումների կայացման և հետագա քաղաքականությունների մշակման և իրականացման համար։ Հատկապես կարևորում եմ, որ արդյունքները հասանելի են այս փուլում, երբ քննարկվում է կրթության զարգացման պետական ծրագրի նախագիծը և դրան հաջորդելիք գործողությունների ծրագիրը», -
Ստորև կարող եք ծանոթանալ հետազոտությունների ամփոփագրերին:
Հայաստանում հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների կառավարման մոտեցումների իրագործելիություն
Դասարանային գնահատման հավասարությանն ու արդարացիությանը միտված փորձի վերլուծություն
